Search This Blog

28/02/2014

'અમાનુષ' ('૭૫)

અમાનુષ : ઉત્તમ કુમાર અને ઉત્પલ દત્તના અભિનયની જાહોજલાલી

ફિલ્મ : 'અમાનુષ' ('૭૫)
નિર્માતા-દિગ્દર્શક : શક્તિ સામંત
સંગીત : શ્યામલ મિત્રા
ગીતો : ઈન્દિવર
રનિંગ ટાઈમ : ૧૬-રીલ્સ-૧૫૪ મિનિટ્સ
થીયેટર : શ્રી (અમદાવાદ)



કલાકારો : ઉત્તમ કુમાર, શર્મીલા ટાગોર, ઉત્પલ દત્ત, અનિલ ચટર્જી, પ્રેમા નારાયણ, અભિ ભટ્ટાચાર્ય, સુબ્રતો મહાપાત્ર, તરુણ ઘોષ, માણિક દત્ત, એસ.એન.બનર્જી, મનમોહન અને કાનુ રાય.

ગીતો

૧. નદીયા મેં લહેરેં નાચે, લહેરોં પે નાચે નૈયા... શ્યામલ મિત્રા
૨. કલ કે સપનેં, ના જાને ક્યું, હો ગયે આજ પરાયે... આશા ભોંસલે
૩. ગમ કી દવા તો પ્યાર હૈ, ગમ કી દવા શરાબ નહિ... આશા ભોંસલે
૪. તેરે ગાલોં કો ચૂમું, ઝૂમકા બનકે, ભોલે દિખતે હો... આશા-કિશોર
૫. ન પૂછો કોઈ હમે ઝહેર ક્યું પી લિયા... કિશોર કુમાર
૬. દિલ ઐસા કિસી ને મેરા તોડા, બર્બાદી કી તરફ... કિશોર કુમાર

ઓહ... કેવી સુંદર ફિલ્મ હતી, 'અમાનુષ'! વાર્તા, અભિનય, દિગ્દર્શન, બંગાળની કન્ટ્રી-સાઈડના લોકેશન્સ, પાત્રવરણી અને હૂગલી નદીની જેમ ખળખળ વહી જતી વાર્તાને જહાજના કેપ્ટનની જેમ વહેવડાવવાનું શક્તિ સામંતનું કૌશલ્ય. મોટું કામ તો એ સારું થયું કે, સમગ્ર ફિલ્મમાં એક પણ જગ્યાએ સ્ટુડિયોના નકલી સેટ્સ વાપરવામાં આવ્યા નથી, એને બદલે એક્ચ્યુઅલ લોકેશન્સ પર જ શૂટિંગ થયા હોવાથી, આપણા જેવા દૂર વસતા ગુજરાતીઓ માટે તો બંગાળની અંતરીયાળ ભૂમિનો મનોહર નજારો જોવા મળે એ પણ જલસો બની જાય.

શક્ય છે, તમે ઉત્તમ કુમારને પહેલી વાર પરદા ઉપર જોઈ રહ્યા છો, તો ય તમે કહી દેવાના, આનાથી સારું પાત્ર ભારતનો અન્ય કોઈ ઍક્ટર ભજવી શક્યો ન હોત. એનો મીઠડો અવાજ, પવિત્રતાની સીમાઓને સ્પર્ષે એવું નિર્મળ એનું રૂપ અને સ્વાભાવિક અભિનયની કુદરતી સમજને કારણે આખી ફિલ્મ એના એકલા ખભા ઉપર સવાર છે. (આમ તો બીજો ખભો ઉત્પલ દત્તનો ખરો) વર્ષો પહેલા ઉત્તમ કુમારે વૈજ્યંતિમાલા સાથે હિંદી ફિલ્મ 'છોટી સી મુલાકાત' (૬૭)થી હિંદી ફિલ્મોની શરૂઆત કરી હતી. મારી પાસે આ ફિલ્મની ડીવીડી નથી, એટલે લખી શકતો નથી, પણ ઉત્તમ-વૈજુના અભિનય ઉપરાંત શંકર-જયકિશનના ધારદાર સંગીતમાં મુહમ્મદ રફીના જાણદાર ગીતો એમાં હતા. અમદાવાદના રૂપમ ટૉકીઝમાં આ ફિલ્મ જોઈ હોવાનું યાદ છે. આ ફિલ્મ દેશની નેશનલ ઈન્ટેગ્રિટીનો ય પર્યાય બની ગઈ હતી. ઉત્તમ દા બંગાળી, વૈજ્યંતિમાલા તમિલ, સંગીતકાર શંકર આંધ્ર પ્રદેશના, જયકિશન ગુજરાતી, ગાયક મુહમ્મદ રફી પંજાબી, લતા મંગેશકર મહારાષ્ટ્રીયન, ગીતકાર હસરત જયપુરી રાજસ્થાનના, શૈલેન્દ્ર બિહારી, રતન ગૌરાંગ નેપાળી (જે મોટા ભાગની ફિલ્મોમાં ચાયનીઝ કે નેપાળી વૅઈટર, ગુરખા કે દારુના પીઠામાં બારટૅન્ડરનો રોલ કરતો... હવે આવ્યો યાદ? 'શા'બજી... શા'બ જી... ઈશકો કહાં રખું?') આ ફિલ્મમાં ગુજરાતી સંજીવ કુમાર પણ હતો, પણ હજી જાણિતો થયો ન હોવાથી ફિલ્મમાં એ થોડીક ક્ષણો માટે ક્યારે આવીને જતો રહે છે, તેની જાણ થતી નથી... આમે ય ગુજરાતીઓનું એવું જ! ક્યારે આવીને જતા રહે. તેની દેશને ખબર પડતી નથી! આ ફિલ્મમાં યોગીતાબાલી બાળકલાકારના કિરદારમાં છે.

થૅન્ક ગૉડ, આખી 'અમાનુષ' ફિલ્મમાં એકે ય બાળકલાકાર નથી. ફિલ્મોના બાળકલાકારો એકદમ બૉરિંગ અને કંઈક વધુ પડતા ચાંપલા હોય છે. શેખર કપૂરની ફિલ્મ 'માસુમ'ને બાદ કરતા ભાગ્યે જ કોઈ ફિલ્મના બાળકલાકારો મને વાસ્તવિક લાગ્યા છે. 'અમાનુષ'માં તમને અવાસ્તવિક ભાગ્યે જ કંઈ લાગે.

ફિલ્મનો હીરો મધુબાબુ (ઉત્તમ કુમાર) અને રેખા (શર્મિલા ટાગોર) પ્રેમીઓ છે, પણ ગામનો વંઠેલ જમીનદાર મહિમબાબુ (ઉત્પલ દત્ત) રેખા ઉપર નજર ઠેરવીને બેઠો હોવા ઉપરાંત, ઘરનો મુનિમ હોવાને નાતે એ મધુબાબુની પૂરી સંપત્તિ પચાવી પાડે છે. રેખા-મધુને જુદા પાડવા ગામની એની ગરીબ પ્રેમિકા પાસે ખોટું બોલાવી મધુબાબુના બાળકની માં બની હોવાની જાહેરાત કરે છે, એમાં રેખા મધુને પડતો મૂકી દે છે અને મધુનો કોઈ બચાવ સાંભળતી નથી. સર્વસ્વ તો મહિમબાબુએ લૂંટી લીધું અને રેખા જતી રહી. એના શોકમાં મધુબાબુ દારૂના રવાડે ચઢી જાય છે. ગરીબી એને ગુન્ડો પણ બનાવે છે, જેથી રેખાની નજરમાંથી એ વધુને વધુ ઉતરતો જાય છે. એકલા મધુબાબુની સેવા કરતી યુવાન ધન્નો (પ્રેમા નારાયણ) મધુબાબુને પ્રેમ ચોક્કસ કરે છે, પણ પ્લૅટૉનિક! બદલી થઈને આવેલા પોલીસ ઈન્સ્પેક્ટર ભુવનબાબુ (અનિલ ચેટર્જી)ને સાચી હકીકતની જાણ તથા મહિમબાબુને ખુલ્લા પાડવા અને રેખા-મધુને એક કરવા સફળ પ્રયત્ન કરે છે.

તમે મોટા ભાગના નહિ, તમામ ફિલ્મોમાં એવા ગીતો જોયા હશે જેમાં એક મોટા રૂમ કે ગાર્ડનમાં હીરો (કે હીરોઈન) ગીત ગાતા હોય ને પાછળથી હીરોઈન આવીને આખા ગીત સુધી ઊભી રહે, પેલો કેટલું બેસુરું ગાય છે, એની નોંધ લીધે રાખે, પણ સાડા ત્રણ મિનિટનું ગીત પૂરું થાય નહિ, ત્યાં સુધી આપણા તાનસેનને ખબર જ ન હોય! આવા એકે ય ગીતની વચ્ચે તમે સાંભળ્યું કે અડધું ગીત અટકાવીને બાઘો બનેલો હીરો અચાનક પાછળ જોઈને, 'અરે... આપ? ઈસ વક્ત??' તારી ભલી થાય ચમના... તું આટલું ખરાબ ગાતો હતો, એમાં પેલી તો હલવઈ ગઈ, પણ અમે ય ભરાઈ ગયા...!

શર્મીલા ટાગોર અફ કૉર્સ, મને ક્યારેય ગમી નથી, પણ આ ફિલ્મમાં એના અભિનયને એટલા માટે દાદ દેવી પડે કે, ફિલ્મની વાર્તા મુજબ એનું ગર્વિષ્ઠ વ્યક્તિત્વ એની પાસે સ્વાભાવિક પડયું છે ને આ વ્યક્તિત્વને શક્તિ દાએ ખૂબીપૂર્વક કમેરાના એન્ગલ્સમાં લેવડાવીને વધુ અસરકારક બનાવ્યું છે.

ઉત્તમ કુમારનું સાચું નામ તો 'સર્વોત્તમ કુમાર' હોવું જોઈતું હતું, કારણ કે એ ભારત દેશનો આજ સુધીનો સૌથી વધુ લોકપ્રિય અભિનેતા હતો. પણ વાસ્તવમાં એનું નામ 'અરુણકુમાર ચેટર્જી' હતું. બંગાળી ફિલ્મોમાં જ બહુધા કામ કર્યું હોવાથી અહીં આપણને એની પહોંચની ખબર નહિ પડે, પણ એક દાખલો કાફી છે, એ કેટલી હદે બંગાળના ચાહકોનો લાડકો હતો કે, એ ગૂજરી ગયો, ત્યારે હજી સુધી ભારતના કોઈ પણ ફિલ્મસ્ટારની સ્મશાનયાત્રામાં આટલી વિરાટ સંખ્યામાં જનસમુદાય એક્ઠો થયો નથી. કોલકાતાની સરકારે તો ત્યાંના મટ્રો સ્ટેશનને પણ ઉત્તમ કુમારનું નામ આપ્યું છે.

'અમાનુષ'માં ઉત્તમ કુમારની રખાત તરીકે વગોવાયેલી પ્રેમા નારાયણને સ્વાભાવિક છે, આજની પેઢીનો કોઈ ફિલ્મી ચાહક ઓળખતો ન હોય, પણ એ ય ૧૯૭૧ની 'મીસ ઈન્ડિયા-રનર અપ' હતી ને 'મીસ વર્લ્ડ'માં ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કર્યું હતું. આ મિસ ઈન્ડિયા કે મિસ વર્લ્ડ શબ્દો સમજવા જેવા છે. હજી મોટા ભાગના લોકો એવું માને છે કે, ચેહરો રૂપાળો હોય એટલે આવી 'મીસ' બની જવાય.

ના. એ જ ધોરણ હોત તો આપણા કુકરવાડા, જોરાજીના મુવાડા કે ઊંઝા જેવા ગામડાની ગોરી પણ મિસ ઈન્ડિયા કે યુનિવર્સ બની શકે. ઈન ફક્ટ, 'મીસ...' સ્પર્ધામાં ભાગ લેતા પહેલા અનેક કઠિન પરીક્ષાઓમાંથી પસાર થવું પડે છે. શરીરના અંગોનું પરફક્ટ માપ, બોલચાલ, બુદ્ધિમત્તા, સ્વભાવ અને ઈવન સ્વિમિંગ-કોસ્ચ્યુમમાં પણ તમે કેવા લાગો છો, એવા અનેક ધારાધોરણો પસાર કરવા પડે છે. સહેલું નથી આ સ્પર્ધામાં ઈવન તમને અન્ટ્રી પણ મળે એ!

પ્રેમા નારાયણ (૪ એપ્રિલ, ૧૯૫૫) આંધ્ર પ્રદેશની છે અને કરિયરની શરૂઆતમાં કન્વન્ટ સ્કૂલમાં ટીચર હતી. રેખા-વિનોદ મેહરાના 'ઘર', રેખાનું 'ઉમરાવજાન' અને સચિનના 'બાલિકા બોધૂ'માં તમે એને જોઈ હશે. રાજ કપૂરની ફિલ્મ 'બીવી ઓ બીવી'માં પણ એ હતી.

સુંદર અને ક્લિયર-ક્ટ ચેહરો હોવાને કારણે પ્રેમા પેન્સિલ-સ્કેચના આર્ટિસ્ટનું ડ્રીમ બની શકે, પણ ફિલ્મવાળાઓએ એને વેસ્ટર્ન લૂક્સની બનાવી દીધી એટલે મોટા ભાગે ક્રિશ્ચિયન અને લાંબા પગવાળી ડાન્સરના રોલ જ આપવા માંડયા. આ ફિલ્મ 'અમાનુષ' પ્રેમા પૂરતી નોંધપાત્ર એટલા માટે કહેવાય કે ઉત્તમ કુમારની મનાયેલી રખાત 'ધન્નો'ના રોલ માટે એને બેસ્ટ સપોર્ટિંગ અક્ટ્રેસનું નોમિનેશન મળ્યું હતું.

ઘણી બધી સુંદર હીરોઈનો 'કાસ્ટિંગ-કાઉચ'નો ભોગ બનીને કારકિર્દી ખતમ થતી જુએ છે. સ્વીકારે નહિ તો ઈન્ડસ્ટ્રીમાંથી બીજે જ દિવસે હડસેલાઈ જાય છે. તમે કોઈ પણ હીરોને ચરીત્રનો શુદ્ધ માનતા હો, તો તમે ખૂબ ભોળા છો. આખી ફિલ્મ જુઓ તો આજ સુધીની ફિલ્મોમાં તમે જેટલા બંગાળી કલાકારો જોયા હોય તો બધા અહીં દેખાશે. ઉત્તમ કુમાર, શર્મીલા ટાગોર, અભિ ભટ્ટાચાર્ય, એસ. એન. બેનર્જી, સુબ્રતો, તરુણ ઘોષ, અનિલ ચેટર્જી... લગભગ બધા બંગાળીઓ. તમને ઝીણું કાંતવાની ટેવ હોય તો જોયું હશે, આખા દેશમાં એક માત્ર ગુજરાતીઓ એવા છે, જેમને ગુજરાતી હોવાનું કોઈ ગૌરવ નથી. આ તો ભગવાને પૈસો દોમદોમ આપ્યો છે, એટલે બધુ ચાલી જાય છે ને બીજાઓએ આપણને ચલાવી લેવા પડે છે, નહિ તો વ્હી. શાંતારામની ફિલ્મો કેવળ મહારાષ્ટ્રીયનોથી ભરેલી હોય, બંગાળીઓની ફિલ્મોમાં એ લોકો જ હોય, સાઉથની ફિલ્મોના તો ફાઈટરો કે કોરસ ડાન્સરો પણ ત્યાંના હોય... પંજાબી નિર્માતાઓ તો આપણને ગણતા પણ નથી... ને આપણને એનો વાંધો ય ક્યાં છે?

ફિલ્મના એક માત્ર ગુજરાતી કલાકાર મનમોહનને આ ફિલ્મમાં પણ એક સામાન્ય રોલ જ આપવામાં આવ્યો છે, પણ શક્તિ દા ની લગભગ ઘણી ફિલ્મોમાં એને કામ મળતું. એ વાત જુદી છે કે, હિંદી ફિલ્મોમાં કામ કરી ગયેલા અને કરતા એકે ય કલાકારે પોતે ગુજરાતી હોવાનું ગર્વ તો જાવા દિયો... ઉલ્લેખ પણ ક્યાંય થવા દીધો નથી. મનમોહનનો દીકરો નીતિન મનમોહન ફિલ્મોનું નિર્માણ કરે છે. એણે બનાવેલી ફિલ્મોમાંથી મેં એક જ 'દીવાનગી' (અજય દેવગણ, ઉર્મિલા મતોંડકર અને અક્ષય ખન્ના) જોઈ છે અને એ ગમી હતી.

આ ફિલ્મમાં પણ શક્તિ સામંતે ભરાય એટલા બંગાળીઓને ભરીને ફિલ્મ સુદ્રઢ બનાવી છે ને કામ સરસ થયું છે. શક્તિ સામંતે દેશને કલાસિકથી માંડીને કોમર્શિયલી તોતિંગ સાબિત થયેલી ફિલ્મો આપી છે. હાવરા બ્રીજ, જાલી નોટ, સિંગાપુર, નાટી બાય, ચાયના ટાઉન, એક રાઝ, કાશ્મિર કી કલી, સાવન કી ઘટા, એન ઈવનિંગ ઈન પરિસ, કટિ પતંગ, આરાધના, પગલા કહીં કા, જાને-અન્જાને, અમર પ્રેમ, અનુરાગ, અમાનુષ, આનંદ આશ્રમ, મેહબૂબા, ધી ગ્રેટ ગેમ્બલર અને બરસાત કી એક રાત. આમાંની હાવરા બ્રીજ, આરાધના અને બરસાત કી એક રાતની પ્રીતિશ નાન્દીએ ઍનિમેશન ફિલ્મો પણ બનાવી છે.

ઉત્પલ દત્તનું નામ આવે (બંગાળી ઉચ્ચાર : ઉત્પોલ દત્તો) ત્યાં જ દરેક સિને-ચાહકના ચેહરા ખુશ્નૂમા થઈ જાય, એવો લાડકો અભિનેતા હતો. મૃણાસ સેનની હિંદી ફિલ્મ 'ભુવન સોમ' (જે પણ અમદાવાદના રૂપમ સિનેમામાં ૬૯માં આવી હતી) નવાઈ લાગી શકે, પણ ઉંમરમાં એ ઉત્તમ કુમાર કરતા ય નાનો હતો. ઉત્તમ દા ૩ સપ્ટેમ્બર, ૧૯૨૬ તો ઉત્પલ દા ૨૯ માર્ચ, ૧૯૨૯. ઈવન શક્તિ સામંત પણ ૧૯૨૬માં જ. ૧૩ જાન્યુઆરી, ૧૯૨૬. ઈંગ્લિશ સાહિત્ય અને થીયેટરમાં ઉત્પલ દત્તે જીવન ખર્ચી નાંખ્યું એમ કહેવાય, કારણ કે બર્તોલ્ત બ્રેખ્તને પોતાના ગુરુ માનતા ઉત્પલ દત્તે આ મહાન નાટયકાર બેખ્તના 'ઍપિક થિયૅટર' પરથી જ પોતાના નાટયવૃંદનું એ જ નામ રાખ્યું. પૂર્ણપણે માર્ક્સવાદી વિચારસરણીને વરેલા આ ગ્રેટ કલાકારે આપણને ઋષિકેશ મુકર્જીની (ખાસ કરીને અમોલ પાલેકર સાથેની) ફિલ્મોમાં હસાવી હસાવીને પિદુડી કાઢી નાંખી હતી. ગુડ્ડી, ગોલમાલ, રંગબિરંગી, શૌકિન, નરમ ગરમ. વાંચવું ગમશે પણ અમિતાભ બચ્ચનની ફિલ્મો 'ઈન્કિલાબ' અને 'ધી ગ્રેટ ગેમ્બલર'માં મુખ્ય વિલનનો રોલ કરનાર ઉત્પલ દા અમિતાભની સૌ પ્રથમ ફિલ્મ 'સાત હિંદુસ્તાની'ની મુખ્ય ભૂમિકામાં હતા. આપણને આજે ઉત્પલ દત્તની જોયેલી માંડ કોઈ ૮-૧૦ ફિલ્મોને કારણે એવું લાગે કે, લગભગ એટલી જ હિંદી ફિલ્મોમાં કાં કર્યું હશે, પણ ઉત્પલ દાએ ૭૫-૭૬ હિંદી ફિલ્મોમાં કામ કર્યું છે. નબળા સ્ક્રીપ્ટ રાઈટરોને કારણે તેઓ ઋષિકેશ મુકર્જી જેટલી સફળતા અન્ય ફિલ્મોમાં પામી શક્યા નહિ. બાસુ ચેટર્જીએ પણ 'પ્રિયતમા' કે 'હમારી બહુ અલકા'મા અચ્છું કામ લીધું હતું. ભારત સરકારે આ મહાન કલાકારને શ્રદ્ધાંજલિરૂપે એમની ટપાલ ટિકીટ બહાર પાડી હતી. ફિલ્મ 'અમાનુષ'નો ટાઈટલ રોલ ઉત્પલ દા નો છે, નહિ કે ઉત્તમ કુમારનો.

ફિલ્મનું એક માત્ર ઉધાર પાસું- સોનાની થાળીમાં લોઢાની પેલી શું...? જે હશે તે, પણ શ્યામલ મિત્રાનું સંગીત આજે ય ભૂલાઈ જવાને કાબિલ બન્યું હતું. બેંગોલી ફિલ્મ્સ અને ત્યાંના સંગીતમાં જબરદસ્ત મોટું નામ, પણ અહીં મુંબઈમાં જે કાંઈ ફિલ્મો કરી, એમાં ભાઈ તદ્ન નિષ્ફળ ગયા.

ઘણા વાંચકોને એ જાણવામાં રસ હોય છે કે ફિલ્મના મુખ્ય કલાકારો તો ઓળખીએ, પણ સાઈડીઓ નથી ઓળખાતા, જોયે ઓળખીએ, પણ નામ ન આવડે, જેમ કે આ ફિલ્મ 'અમાનુષ'માં ચરીત્ર અભિનેતા એસ. એન. બેનર્જીને જોયે સહુ ઓળખે, પણ ક્યા? મોટા ભાગની ફિલ્મોમાં હીરોઈનના પિતા બનતા આ બંગાળી કલાકાર ખૂબ ઊંચા, ચશ્માધારી અને હંમેશા પ્રેમાળ રોલ જ કરે, 'અમાનુષ'માં એ ઉત્તમ કુમારના પિતાનો રોલ કરે છે. સુબ્રતો મહાપાત્રને તમે દેવ આનંદની ફિલ્મ જ્હાની મેરા નામમાં આઈ. એસ. જોહરના નકલી આસિસ્ટન્ટ પોલીસ બનતો જોયો છે, તો તરૂણ ઘોષને શશી કપૂરની ફિલ્મ 'ચોર મચાયે શોર'માં શશીના ચમચાના રોલમાં જોયો છે. ઘણા ચાહકો ફિલ્મ 'અનુપમા'માં લતાનું 'ધીરે ધીરે મચલ, અય દિલે બેકરાર, કોઈ આતા હૈ...' ગીત ફિલ્મમાં પિયાનો ઉપર કોણે ગાયું છે, તે પૂછાવે છે. એ અભિનેત્રી હતી, સુરેખા પંડિત. દરેક ફિલ્મોમાં સાઉથ ઈન્ડિયનનો રોલ કરતો ઍક્ટર મિરાજકર છે. હારૂન અને મિર્ઝા મુશર્રફ સરખા દેખાતા હોવાથી ઘણાને તકલીફ પડે છે. બન્ને એક સંવાદ ઈંગ્લિશમાં બોલીને તરત હિંદીમાં અનુવાદ કરી દેતા. બન્ને હંમેશા વિલાયતી શૂટ બો-ટાઈ સાથે પહેર્યા છે. બન્ને તદ્ન પાતળા, વૃદ્ધ અને કામેડીના રોલ જ કરતા હતા.

(સીડી સૌજન્ય : ડો. પ્રવિણગીરી ગોસ્વામી, પોરબંદર)

26/02/2014

હું ત્યાં કેમ ન જન્મ્યો?

- આઆઆ... સાંભળ્યું છે કે તમારી ચોપડી-બોપડી બહાર પડે છે ને કંઈ?

- હા.

- તે લાવજોને... ટાઈમ બાઈમ હશે તો વાંચીશું.

આટલા વર્ષો પછી બુઢ્ઢો બાપ બનતો હોય અને મોટી ઉંમરે બાપ બનવાના તો મનમાં આનંદના કેટલા ફૂદાકા મારતા હોઈએ, એમ વર્ષો પછી બે પુસ્તકો બહાર પડી રહ્યા હોય ત્યારે પુસ્તકને કોઈ ચોપડી કહે, ત્યારે એ પુસ્તકનું એક એક પાનુ ફાડી, દરેકનો ડૂચો કરી એ સાલાના મોંઢામાં જબરદસ્તી ખોસી દેવાના ઝનૂનો ના ઉપડે? ને એમાં ય, ખેડૂતનું જુનું દેવું હોય ને જમીનદાર એક વધુ ઉપકાર કરવા કહેતો હોય, 'અચ્છા... ઘેર બાબો આયો છે, એમ? આપણા ઘેર મૂકતા જજોને... નવરા પડીશું તો બે ઘડી રમાડી લઈશું, મારા ભ'ઈ!' જેવી વાત થઈ.

આટલા માટે જ, મારા પુસ્તકો કોઈને ગિફટ આપતો નથી. એક ઘરે ડિનર પર અમને બોલાવ્યા હતા ત્યારે કિચનમાં અચાનક નજર પડી ત્યારે ખબર પડી કે, મારા પુસ્તકનો ઉપયોગ એ લોકોએ માઈક્રોવવના ચોથા પાયા નીચે મૂકવા માટે કર્યો હતો... તારી ભલી થાય ચમના... એ જ માઈક્રોવેવમાં બનેલો વઘારેલો ભાત મારે ખાવાનો?

મસ્તુભ'ઈને ખબર પડી એટલે, છત્રી બહાર મૂકીને મારા ઘેર આવ્યા. 'સુંઉ કાંઈ પુસ્તક-બુસ્તક બહાર પાડયું છે...?'

'હા મસ્તુભ'ઈ... વર્ષો પહેલા હું તો બહાર પડી ગયેલો... આ વખતે પુસ્તકો બહાર પાડયા.'

'ભ'ઈ, તમારા પુસ્તકો ભેટ આપવાના બહુ કામમાં આવે છે... ગઈ ફેરા તમારા તઈણે પુસ્તકો મારી સાળીના મેરેજમાં સ્ટેજ પર ચઢીને આલી આયેલો... એ બહુ રાજી થઈ. કહેતી'તી કે, આવા વીસ-પચીસ પુસ્તકો લાવજો તમે ત્યારે... કામમાં આવશે.'

હેડકી મને આવી. 'કામમાં આવશે? મારા પુસ્તકો કામમાં શું આવે મસ્તુભ'ઈ?'

'અરે, એ બિચારી ઘેર બેઠા અગરબત્તી બનાવે છે, તે ઘરાકને અગરબત્તીના એક પકેટની સાથે અશોક દવેનું એક પુસ્તક ગિફ્ટમાં બહુ ઉપડે છે...'

'મારું પુસ્તક...?'

'ના... અગરબત્તી બહુ ઉપડે છે.'

બધાને તો નાલેજ ન હોય, એટલે મોટા ભાગના વાચકો એમ માને છે કે, પુસ્તક અમે લખીએ છીએ એટલે અમને તો મફત મળતું હશે, એટલે સગાસંબંધીઓને ગિફ્ટમાં આપી દેવામાં વાંધો શું? ઉપરથી મારા ઘરનો કચરો ઓછો થાય!

આમ પાછી એ લોકોની ધારણા સાવ ખોટી ય હોતી નથી. લેખકોના ઘરમાં વધેલા પુસ્તકોની કિંમત કચરાથી વિશેષ હોતી નથી. લગભગ તો ઘરમાં બધા જીવો બાળતા હોય કે, આ લખવા-ફખવાને બદલે કોઈ મહેનતનો ધંધો કર્યો હોત તો ડોહા આજે બે પૈસા કમાઈને આલતા હોત!

વાચકોના ચાર પોસ્ટકાર્ડ આવે, એમાં તો ડોહા પોતાને નરેન્દ્ર મોદી માનવા લાગ્યા છે.

આ વાતે ય સાવ ખોટી નહિ. લેખકો નામ સિવાય કમાયા કાંઈ ન હોય. અમેરિકા-ઈંગ્લેન્ડમાં લખતા હોત તો પોતાના એરક્રાફ્ટ કે પોતાનું એરપોર્ટ હોત. અહીં તો ચોપડા લખવાની મજૂરી ગુમાસ્તાને મળતા પગારથી વધારે હોતી નથી. ગુજરાતમાં તો વાચકો ખુશ થાય તો ટૅક્સ કાપીને પંદર રૂપીયાની બોલપેન ભેટ આપે ને કહેતા જાય, 'દવે સાહેબ... હવે આ પેનથી લખજો, એટલે વધારે સારા લેખો લખાશે. રાંદલ માતાને ધરાવેલી પેન છે.'

સાલા જીવો બળી જાય કે, આ લલવાને બદલે આ પેન રાંદલ માતાએ ખુદ ભેટ આપી હોત તો, ભલે ને આ ઉંમરે એક એકસ્ટ્રા ખોળાનો ખુંદનાર તો દેત...! આ તો એક વાત થાય છે... આપણી એવી કોઈ મહેચ્છા નહિ.

છાપાઓમાં આપણે અનેકવાર વાંચ્યું છે કે, ધોળીયાઓના દેશમાં વાચકો ખુશ થાય તો મર્સીડીઝ ગાડી કે આખે આખો ફલેટ એમના પ્રિય લેખકને ગિફ્ટમાં આપી દે. આવા સમાચારો વાંચીને હું હિજરાઈ જાઉં છું કે, હું ત્યાં કેમ ન જન્મ્યો?

સિક્સર

'તમે કેરાલા જઈ આયા... અમારા માટે શું લાયા...?' એક પરિચિત બહેને લાડ કરતા પૂછ્યું.

'ઢીંચણ સુધી ચઢાવેલી લૂંગી.'

23/02/2014

ઍનકાઉન્ટર: 23-02-2014

* આપને કેજરીવાલના પક્ષમાં જોડાવાની ઈચ્છા ખરી ?
- મને પરપોટામાં સોફા મૂકીને બેસવાની આદત નથી.
(હનીફ વૈયલ નોડે, લુડીયા-કચ્છ)

* એક માત્ર નરેન્દ્ર મોદી વાંચ્યા વગર ભાષણ કરે છે... બાકીના ?
- લોકો એમનું ભાષણ વાંચી વાંચીને હલવઈ જાય છે !
(રણજીતસિંહ ગોહિલ, રાજકોટ)

* પદ્મવિભૂષણ'ના લિસ્ટમાં તમારૂં નામ કેમ નહિ ?
- જે બ્રાન્ડના લોકોને આવા એવોડર્સ અપાય છે, તે જોયા પછી સરકાર તરફથી અગરબત્તીની કૂપન પણ ન લેવાય !
(જયેશ અંતાણી, ભાવનગર)

* ભારતની સવા અબજની વસ્તીમાં હવે પછી રામ, કૃષ્ણ, મહાવીર, મહાદેવ કે મુહમ્મદ ફરી જન્મ લેશે ખરા ?
- એ બધાની જ અસીમ કૃપાથી આપણે સહુ અખંડિત છીએ.
(ગીરિશ વી. વાઘેલા, અમદાવાદ)

* 'ભારત બચાવો' આંદોલન થાય તો એમાં કોણ કોણ જોડાય ?
- જેમનાથી ભારતને બચાવવાનો છે.
(મુકેશ ચંદારાણા, મીઠાપુર)

* શું આપ નિવૃત્તિને કારણે અમેરિકા જઈ રહ્યા છો ?
- ત્યાંના નિવૃત્ત ગુજરાતીઓને મળવા.
(ડી.કે. માંડવીયા, પોરબંદર)

* સ્ત્રીઓ પુરૂષો જેટલી સફળ કેમ થતી નથી ?
- એમને પુરૂષોથી નહિ, સ્ત્રીઓથી વધારે સાચવવાનું હોય છે, માટે !
(ભરત ડી. સાંખલા, ડીસા)

* બસમાં સ્ત્રી-કન્ડક્ટર કેમ નથી હોતી ?
- આમાં ઘર ચલાવવાનું નહિ, બસ ચલાવવાની હોય છે, માટે.
(પ્રહલાદ જેરાવળ, રાજપીપળા)

* દિગ્વિજયસિંઘ વિશે શું માનો છો ?
- સામાન્ય સ્તરના કોમેડિયન... પણ એમનાથી ય વધુ બદતર કોમેડિયનો એમના પક્ષમાં છે, એટલે ભ'ઈ ચાલી ગયા છે.
(નૈષધ દેરાશ્રી, જામનગર)

* યુનિફોર્મ વિદ્યાર્થીઓ માટે જ... શિક્ષકો માટે કેમ નહિ ?
- શિક્ષકો ચડ્ડીમાં સારા ન લાગે !
(હારૂન ખત્રી, જાં ખંભાળીયા)

* ચૂંટણી પછી ઘણા નેતાઓ ગુમ થઈ જાય છે. સુઉં કિયો છો ?
- લોકસભાની આ ચૂંટણી આવવા દો... આખેઆખા ઘણા પક્ષો પણ ગુમ થઈ જશે.
(કાનજી ભદરૂ, ગોલગામ-બનાસકાંઠા)

* અમારે આપનો ફોટો જોઈએ છે. મોકલશો ?
- મારા રેડિયોલોજીસ્ટનું સરનામું મોકલી આપીશ.
(રશ્મિ/પંકજ/બોબી, અમદાવાદ)

* મારે હાસ્યલેખક બનવું છે. શું કરવું ?
- આવી નહિ... કોઈ સારી કોલમો વાંચો.
(નારાયણદાસ સોની, અમદાવાદ)

* દાદુ, ગુજરાતમાં દારૂબંધી હોવા છતાં બાટલીબોય કેમ વધતા જાય છે ?
- ગુજરાતનો એક પણ યુવાન નોકરી વગરનો ન રહે, તે જોવાની જવાબદારી સરકારે સ્વીકારી છે.
(સુમન વડુકૂળ, રાજકોટ)

* કવિઓ કાયમ માપ વગરના ઝભ્ભા કેમ પહેરતા હોય છે ?
- કાઢતા પણ હોય છે !
(જયેશ અંતાણી, ભાવનગર)

* તમારી પૂર્વ પ્રેમિકાઓની વાત તમારા પત્નીને કહો છો ખરા ?
- એ બધી સ્ટુપિડોએ એમના ગોરધનોને બધી વાત કરી દઈને મને છોલી નાંખ્યો છે.
(મણીબેન પટેલ, ઊંટડી-વલસાડ)

* હું માનવી માનવ થાઉં તો ઘણું... પણ થાઉં કેવી રીતે ?
- પહેલા કોઈ સારા દરજી પાસે ઢંગના લેંઘા-ઝભ્ભા સિવડાવી લો.
(નલિન હ. ત્રિવેદી, જામનગર)

* ધર્મગુરૂઓના પ્રવચનો અને નેતાઓના પ્રવચનો વચ્ચે શો તફાવત ?
- ધર્મગુરૂઓ મોટી વોટ-બેન્ક બની ગયા છે. સત્તાધિશો એમના શરણે છે.
(અસગરઅલી નોમાનઅલી, બારીયા)

* અહીં કેનેડામાં અમને ફક્ત તમારૂં 'એનકાઉન્ટર' જ વાંચવા મળે છે, 'બુધવારની બપોરે' અને 'ફિલ્મ ઈન્ડિયા' કેમ નહિ ?
- કેવા બચી ગયા છો... ! મારો આભાર માનવાને બદલે ફરિયાદ કરો છો... ઓહ ! કોઈ પંખો ચાલુ કરો.
(મધુરી પ્ર.શાહ, ટોરોન્ટો-કેનેડા)

* સ્ત્રીઓને સહજ કેમ પારખી શકાતી નથી ?
- આમાં તો આપણી બાઓ ય આવી ગઈ... !
(કેશવ કટારીયા, રાજકોટ)

* જવાબો આપવાની આપની કલા લાજવાબ છે. રહસ્ય શું ?
- આમ તો હું પોતાના નામની પાછળ ભાઈ કે બેન લગાડનારના કેવળ નામો જ રાખું છું... તમારા કેસમાં આખું નામ લખવું પડે છે... !
(રૂપાભાઈ ચૌહાણ, ઉંદરેલ)

* લગ્નપ્રસંગે અપાતી શુભેચ્છાઓનું મૂલ્ય કેટલું ?
- આ બધી છટપટમાં પડયા વગર ચાંદલો ગણી લેવો.
(ડૉ. પિયુષ એફ. શુકલ, વડોદરા)

* ફિલ્મ 'એક દૂજે કે લિયે'ની જેમ તમે ક્યારેય લિફ્ટને અધવચ્ચે રોકી છે ?
- મેં નહિ... એક ડોહાએ રોકી હતી... સાલો... !!!
(અજય વ્યાસ, બિલખા)

* સવા સો કરોડની વસ્તી હોવા છતાં ઓલિમ્પિકમાં આપણા દેશને કેમ એક પણ ગોલ્ડ મેડલ મળતો નથી ?
- આપણું લક્ષ્ય 'ગોલ્ડ' છે... 'મેડલ' નહિ !
(ગીરિશ પંડયા, દોલતપુરા-થરાદ)

* ગરીબો માટે 'ધરતીનો છેડો ઘર' ઉક્તિ સાર્થક છે ખરી ?
- કેમ બહુ ઢીલા થઈ ગયા... ?
(મયૂરી ભાવેશ વોરા, જોરાવરનગર)

* અશોકજી, રાજકારણમાં નેહરૂ યુગનો અંત ક્યારે આવશે ?
- ૧૨૫-કરોડ, ૭૮-લાખ, ૯૬-હજાર, ત્રણસો ને સત્તાવન... ! આવી મહેચ્છા રાખનાર તમારો નંબર અઠ્ઠાવનમો છે !
(કેશવ બી. કક્કડ, અમદાવાદ)

21/02/2014

'મૈં સુહાગન હૂં' ('૬૪)

મૈં સુહાગન હૂં
મોહમ્મદ રફીના કલાસ-વન ગીતોની મેહફીલ
તુ શોખ કલી, મૈં મસ્ત પવન... અય દિલ મચલ મચલ કે યૂં, રોતા હૈ ઝાર ઝાર ક્યા... સબ જવાં, સબ હંસિ, કોઈ તુમસા નહિ... ગોરી તોરે નૈન, કજર બિન કારે કારે

ફિલ્મ : 'મૈં સુહાગન હૂં' ('૬૪)
નિર્માતા : નય્યર ફિલ્મ્સ
દિગ્દર્શકઃ કુંદન કુમાર
સંગીત : લચ્છીરામ તમર
ગીતો : (લિસ્ટ મુજબ)
રનિંગ ટાઈમ : ૧૪-રીલ્સ
થીયેટર : નૉવૅલ્ટી (અમદાવાદ)
કલાકારો : માલાસિન્હા, અજીત, નિશી, કેવલ કુમાર, તિવારી, નઝીર હુસેન, કેવલ મીશ્રા, ચાંદ બર્ક, રાજા, કેસરી, ઈન્દિરા બંસલ, નજમા.


ગીતો

૧. તુ શોખ કલી, મૈં મસ્ત પવન, તુ શમ્મે વફા... મુહમ્મદ રફી
૨. અય દિલ મચલ મચલ કે યૂં, રોતા હૈ ઝાર ઝાર ક્યા... લતા મંગેશકર
૩. ગોરી તોરે નૈન, નૈનવા, કજર બિન કારે કારે કારે... આશા-રફી
૪. હમ ભી થે અંજાન સે, તુમ ભી થે અંજાન સે... આશા-સુધા મલ્હોત્રા
૫. સબ જવાં, સબ હંસિ, કોઈ તુમ સા નહિ... મુહમ્મદ રફી
૬. યે કિસ મંઝિલ પે લે આઈ મેરી બદકિસ્મતી મુઝકો... તલત મેહમુદ
૭. તુ શોખ કલી, મૈં મસ્ત પવન, તુ શમ્મે-વફા મૈં પરવાના... આશા-રફી
ગીત નં. ૧, ૩, ૫, ૭ કૈફી આઝમી, નં. ૨ બુટરામ શર્મા, નં. ૪ અઝીઝ કાશ્મિરી અને નં. ૬ અસદ ભોપાલી

'એવખતે આજની જેમ ગીતો મફતમાં ડાઉનલોડ નહોતા થતા. મફતમાં તો જાવા દિયો, પૈસા ખર્ચીને ય એક મનગમતું ગીત મેળવવા બસ્તી-બસ્તી, પર્બત પર્બત રખડવું પડતું અને એ ય કેસેટમાં મળે તો મળે. સીડી કે એમપી-૩ ક્યાં શોધાઈ હતી? હું લગભગ પાગલ થવાની પૂરજોશ તૈયારીમાં હતો, લતા મંગેશકરનું 'અય દિલ મચલ મચલ કે યૂં, રોતા હૈ ઝાર ઝાર ક્યા...' ગીત બાય-હૂક-ઓર-બાય-ક્રૂક મેળવવા માટે. લતાને માંનો દરજ્જો આપ્યા પછી એના ચરણોની પ્રસાદીરૂપે એક આ અને આવા અનેક રેર ગીતો પામવા મારી રખડપટ્ટીઓ અને ઠેરઠેર આજીજીઓને આટલા વર્ષે પણ હું સલામ કરું છું. 'પહેલે જરાં હંસા દિયા, જી ભર કે ફિર રૂલા દિયા, કિસ્મત પે ઈખ્તિયાર ક્યા, કિસ્મત કા ઐતબાર ક્યા? (ઈખ્તિયાર એટલે પ્રભાવ) બુટારામ શર્માએ લખેલા આ શબ્દોથી પ્રભાવિત એટલો કે, કોકની બર્થ-ડે પાર્ટીમાં ય અશોક દવે ગીત તો આ જ લલકારે! નહિ એના સંગીતકાર કે નહિ ગીતકારના નામો જાણીતા, પણ ફિલ્મ 'મૈં સુહાગન હૂં'ના તમામ ગીતોને કારણે મારા માટે ગીતકાર-સંગીતકાર, આ બન્ને નામો વંદનીય થઈ ગયા.

ને ચલો વાત હવે શરૂ કરો મુહમ્મદ રફીના એ અણમોલ ગીતોની ને, શરૂ થઈ જશે સંગીતનો ૧૯મો અધ્યાય! આમ પોતાને રફી સાહેબના 'સોલ્લિડ' ચાહક કહેવડાવતા હોય ને 'મૈં સુહાગન હૂં'ના રફીના ગીતો સાંભળ્યા ન હોય, એમણે હવે પછી હિમેશ રેશમીયાની લતે ચઢી જવું જોઈએ. રાગ દેસ પર આધારિત આશા ભોંસલે સાથેનું 'ગોરી તોરે નૈન, નૈનવા, કજર બિન કારે કારે કારે...' ક્યાંક ને ક્યાંક રાગ માલકૌંસના 'અખીયન સંગ અખીયાં લાગી'ની યાદ અપાવશે. રાગ દેશ પર તો બે-ચાર ગીતો બહુ જાણીતા છે. ભ'ઈ... 'આપકો પ્યાર છુપાને કી બુરી આદત હૈ...' 'હમ તેરે પ્યાર મેં સારા આલમ ખો બૈઠે હૈં...' અને જયદેવનું તોફાની સ્વરાંકન, 'તુ ચંદા મૈં ચાંદની, તુ સરવર મૈં પ્યાસ રે...!' આશા કેવી વર્સેટાઈલ ગાયિકા...! શાસ્ત્રોક્ત ઊંચાઈઓ ઉપર એ લતાથી એક દોરો ય નીચી નહિ! રફીનું જે ગીત ઝીણી સોય બનીને છાતીની આરપાર નીકળી જવાને બદલે છાતીની વચ્ચે ભરાઈ રહે છે, તે 'તુ શોખ કલી, મૈં મસ્ત પવન, તુ શમ્મે વફા મૈં પરવાના...' આ જ ફિલ્મમાં થોડા નોખા ઢાળ સાથે આશાએ યુગલ સ્વરૂપે પણ ગાયું છે, પણ કમ્પોઝીશન બાકાયદા રફીનું સોલો વધારે સારું. છેલ્લા અંતરામાં તો યાદ છે ને, રફી કેવા તારસપ્તકમાં જઈને, '... હરદમ બહેકે દીવાનાઆઆઆ...' કેવી ટીસ કઢાવી નાંખે છે? અને આ જ ફિલ્મનું અનોખું કમ્પોઝીશન, 'સબ જવાં સબ હંસિ કોઈ તુમ સા નહિ' પણ મુહમ્મદ રફીના ગળાની કમાલ.

લચ્છીરામ રામ જાણે ચાલ્યા કેમ નહિ? એમની અટક બે હતી. એક 'તમર' (અજયવાળી 'તોમર' નહિ!) અને બીજી 'ચૌધરી'. મૂળ તો વોયલિન-પ્લેયર. ફિલ્મોમાં તો ૧૯૪૦ના દાયકામાં આવી ગયા હતા, પણ '૬૪માં આ ફિલ્મ 'મૈં સુહાગન હૂં'ના ગીતોની તોતિંગ સફળતા જોવા એ માંડ જીવ્યા ને '૬૬માં ગૂજરી ગયા. આખી જીંદગીનો સરવાળો ૧૯ ફિલ્મો, એમાં એક મધુબાલા-દેવ આનંદની ફિલ્મ 'મધુબાલા' અને બીજી નિરૂપા રોય, પી. જયરાજની ફિલ્મ 'રઝીયા સુલતાના' જેનું આશા-રફીનું ડયુએટ, 'ઢલતી જાયે રાત, કહે લે દિલ કી બાત, શમ્મા પરવાને કા ન હોગા ફિર સાથ' તો બધાએ સાંભળ્યું હોય. આમે ય, લતાના આ બેનમૂન ગીત (રોતા હૈ ઝાર ઝાર ક્યા) સિવાય લચ્છુએ લતાનો ઉપયોગ ભાગ્યે જ કર્યો છે. આશા એમની ફેવરિટ ગાયિકા હતી.

અહીં એક મસ્ત ભૂલ થવાની શક્યતા છે. મદન મોહનના સંગીતમાં મુહમ્મદ રફીનું ક્યા બ્બાત હૈ ગીત, 'તુ મેરે સામને હૈં, તેરી ઝૂલ્ફેં હૈ ખુલી, તેરા આંચલ હૈ ઢલા, મૈં ભલા હોશ મેં કૈસે રહું?' 'મૈં સુહાગન હૂં'નું નહિ... એકલી 'સુહાગન'નું. ઓહ માય ગોડ... મદન મોહને કેવા ઢાંસુ ગીતો બનાવ્યા હતા, યાદ તો છે ને? 'એક બાત પૂછતી હૂં, અય દિલ જવાબ દેના', 'ભીગી ચાંદની છાઈ બેખુદી, આજા ડાલ દે બાંહો મેં અપની બાંહે', 'તુમ્હી તો મેરી પૂજા હો, તુમ્હેં દિલ મેં બસાયા હૈ' અને રફીનું, 'મેરે પ્યાર મેં તુઝે ક્યા મિલા, તેરે દિલ કા ફૂલ ન ખીલ સકા...'

ફિલ્મ 'મૈં સુહાગન હૂં' એઝ એક્સપેક્ટેડ... અત્યંત ફાલતુ ફિલ્મ હતી. અજીત (મૂળ નામ 'હમિદઅલી ખાન') માલા સિન્હાની સામે હીરો હોય, એ બેંગોલી મીઠાઈની સામે ઢેબરૂં મૂક્યું હોય એવું લાગે. આ પછી બીજું કાંઈ પૂછવાનું રહેતું નથી એક્ટીંગ તો સમજ્યા કે, એણે વિલન સિવાયની કરવી પણ જોઈતી નહોતી, છતાં ય હિંદી ફિલ્મોના વણલખ્યા દસ્તૂર મુજબ, એકાદી ફિલ્મ હિટ જાય, એટલે હઓ...હઓ... ચાલ્યા ભ'ઈ! એ વિલનમાં જ ચાલે. માલા સિન્હા સાથે બગીચામાં લાંબી કાર લઈને ખાસ એક ગીત બગાડવા જાય છે. આ જ આપણું, 'તુ શોખ કલી મૈં મસ્ત પવન...' સ્ટુપિડ બગીચામાં પ્રેમ કરવા આવ્યો છે કે, બેબી સિટિંગ માટે બેબલીને બગીચો ફેરવવા આવ્યો છે, એ શંકા આખું ગીત છેક સુધી ધારી ધારીને જોવા છતાં દૂર થતી નથી! માલાના ગાલે અડવા જાય તો ય ચિંતા આપણને રહે કે, પંપાળશે કે ખેંચીને આડા હાથની દઈ દેશે? અજીત પ્રેમીને બદલે બાઉન્સર જેવો વધારે લાગે. પણ માલા તો માલા જ છે ને? મૂળ નેપાળની ક્રિશ્ચિયન માલા આલ્બર્ટ સિન્હામાં જોવાની ખૂબી એ છે કે, ફિલ્મોમાં એ કોઈ એક્ટ્રેસ તરીકે નહિ, ગાયિકા તરીકે આવી હતી ને આપણી હીરોઈનોને જરીક અમથું ગાતા આવડતું હોય પછી માઈક છોડે? (જવાબઃ ના છોડે, ભ'ઈ...ના છોડે! જવાબ પૂરો) એકલી નૂતને ગાયું છે... માલા સિન્હાએ તો કદી નહિ!

માલુ પાછી પ્રદીપ કુમારના ભરચક પ્રેમમાં અને પ્રદીપ અને મધુબાલા વચ્ચે જોરશોરથી પ્રેમો ચાલે. મધુબાલાએ તો પાછું ભારત ભૂષણના આધાર-કાર્ડમાં ય પોતાનું નામ કોતરાવ્યું હતું. પ્રેમનાથ, દિલીપ કુમાર, કિશોર કુમાર કે રણછોડભ'ઈ મફાભ'ઈ પટેલ તો મધુબાલાના વધારાના પ્રેમીઓ તરીકે પછી જોડાયા, પણ એ પહેલા બોલબાલા ભા.ભૂ. એટલે કે ભારત ભૂષણ અને પદુ (એટલે કે, પ્રદીપકુમાર)ની હતી. કહેવાય છે કે, પ્રદીપ કુમાર ટુ-ટાઈમર છે, એ ખબર પડતા જ માલુ પ્રદીપના ઘેર જઈને થપ્પડો વરસાવી આવી હતી, બોલો! પદુ ભ'ઇ પાછા ફૂલ-ટાઈમ પરણેલા તો ખરા જ! આપણી પેલી ટીવીવાળી બિનાની મમ્મી સાથે!

અફ કોર્સ, માલા હજી ય ખૂબસુરત લાગે છે. ૧૯૩૬મા જન્મીને આજે ૭૯ વર્ષની થઈ હોવા છતાં. થોડા જ સમય પહેલા દાદા સાહેબ ફાળકે એવોર્ડ ફંક્શનના આમંત્રણ-પત્રમાં એનું નામ જ ન છપાયું, પણ સ્વ. યશ ચોપરાની પત્ની પામેલાનું નામ છપાયું, ઉપરાંત માલા અને તેના પતિ ચિદામ્બર પ્રસાદ લોહાણીને ઓડિટોરિયમમાં ય સીટ પાછળ આપી હતી, તેનાથી એ ભભૂકી ઉઠી હતી અને ટીવી ઈન્ટરવ્યૂમાં જવાબદારોની ખબર લઈ નાંખી હતી.

ફિલ્મની બીજી હીરોઈન નિશી એના જમાના પ્રમાણે ગ્લેમરસ (અને આજની ફિલ્મોની ભાષામાં, 'સેક્સી') હીરોઈન હતી. ગમે તેમ તો ય 'મૈં નશે મેં હૂં'માં રાજ કપૂરની સાઈડ હીરોઈન હતી. નિશીની જીંદગીની તોતિંગ સફળતા એક માત્ર ફિલ્મ 'લૂટેરા'માં... ના. બધા માર્ક્સ એકલા લક્ષ્મી-પ્યારેના સંગીતને જ અપાય એવા નથી. એ પોતે ય સાતમા આસમાનની પરી જેવી સુંદર લાગતી હતી. (જોકે, મેં બાકીના છ આસમાનો જોયા નથી, પણ સાતમા આસમાનમાં માની જાઓ ને, ભ'ઈ!)

આ કોલમમાં દરેક ફિલ્મના રીવ્યૂની સાથે નેચરલી, વાર્તા લખાય છે, પણ ગાળો લખી શકાતી નથી. આ ફિલ્મ જોતી વખતે ગાળો સિવાય કાંઈ જ ન સૂઝે, એ હદની કચરાછાપ સ્ટોરી હતી. ફિલ્મ બનાવતી વખતે એક પણ માણસ બોલ્યો કે બોલી નહિ હોય કે, સાલું થોડી તો લાજશરમ રાખો. આખી ફિલ્મના એક દ્રષ્યની વાત થોડી તો ગળે ઉતરવી જોઈએ ને? વાર્તાનો સારાંશ સાવ ટૂંકમાં કહી દઉં, જેથી ફિલ્મની હીરોઈનને 'મૈં સુહાગન હૂં' કેમ બોલવું પડયું હશે, એટલી ખબર પડે!

માલા સિન્હા મામા નઝીર હુસેન (બારમાસી રોતડો)ના ઘેર ઉછરીને મોટી થઈ છે. એ અજીતના પ્રેમમાં પડીને લગ્ન કરે છે, પણ ચીન સામેના યુદ્ધમાં સિપાહી અજીતના મૌતની ખબર આવે છે, એટલે અજીતના બા (ચાંદ બર્ક) ખીજાય છે ને માલાને સિંદુર-બંગડીઓ ફગાવી દેવાનો હુકમ કરે છે. માથાનું સિંદુર ડૂંગળી-પેટ્રોલ જેટલું સસ્તું આવતું ન હોવાથી, લગાડેલું સિંદુર અને ખાધેલી ડૂંગળી માલા સિન્હા પાછી કાઢવા તૈયાર નથી અને પોતાનો સુહાગ મરે જ નહિ, એવી હઠથી વિધવા બનવાનો ઈન્કાર કરીને કહી દે છે, 'મૈં સુહાગન હૂં'. હવે ભારતની જૂની અને તાજી બધી વિધવાઓ આના જેવી હઠો પકડીને બેસે, તો બીજી વાર પરણવા માંગતા આશાસ્પદ વિધૂરોના તો પછી કોઈ ચણા ય ના આલે ને? સુઉં કિયો છો? ખાદી ભંડારવાળાના ય ધોળા હાડલા ના વેચાય! આવી બબાલ ન થાય માટે ફિલ્મના લેખક વાર્તામાં નવો ટ્વિસ્ટ ઉપાડી લાવે છે. મામુ નઝીર હુસેન સંગીતજ્ઞા છે ને એમનો શિષ્ય (ફિલ્મનો હીરો) કેવલ મિશ્રાને પોતાના ઘરમાં જુવાનજોધ વિધવા ભાણી હોવા છતાં કાયમ માટે રહેવા બોલાવે છે. આ કેવલ સેકન્ડ હીરોઈન નિશીને સંગીત શીખવવા એના ઘેર આવ-જા કરે છે. નિશી પાસે એ વખતે કોઈ કામધંધો ન હોવાથી કેવલના પ્રેમમાં પડી જાય છે. લગ્નમાં તો અનુભવી (વિધવા થવાનો અનુભવી) હાથ સારો, એટલે કેવલ નવીનક્કોર નિશીને પડતી મ્હેલીને માલુના પ્રેમમાં પડી જાય છે. પણ અનેક મહિનાઓની ગુમનામી પછી આખેઆખો ઘેર પાછો આવે છે. પત્ની માલા તો કેવલના લફરામાં છે, એવું માનીને ગીન્નાઈ જાય છે, પણ આખરે માલુ બધાની વચ્ચે કેવલને પોતાનો ભાઈ સાબિત કરી દેતા બાજી ફિટાઉન્સ થઈ જાય છે અને માલા-અજીત ઘર ભેગા થાય છે.

ઘણા પૂછે પણ છે કે, તમને તો પહેલેથી ખબર પડી જાય છે કે, ફિલ્મ આટલી ફાલતુ છે, તો પછી એવી ફિલ્મો વિશે લખો છો શું કામ?

વાત સીધી છે. આપણા જમાનાની ફિલ્મો ૭૦ ટકાથી વધારે સંખ્યામાં અત્યંત નબળી હતી. અને સાવ આવી ફાલતુ ય દસ-વીસ ટકા હતી, પણ આપણા જમાનાની ફિલ્મો એની વાર્તા નહિ, એના કલાકારો અને ખાસ તો એના સંગીતને કારણે આવી તદ્ન થર્ડ-કલાસ ફિલ્મો ય આજતક મશહૂર અને યાદોમાં રહી ગઈ છે. હીરો-હીરોઈનો તો જાવા દિયો, ફિલ્મોના સાઈડીઓ ય મોટા ભાગના આપણી ઓળખ-પરેડની બહાર નથી. સમજો ને, લગભગ બધાને ઓળખીએ. જ્હોની વોકરો કે અચલા સચદેવો જ નહીં, આપણે તો બદ્રીપ્રસાદ, નર્મદા શંકર (આ ફિલ્મમાં માલા સિન્હાની સાસુ ચાંદ બર્કને વહુ વિશે અનાફશનાફ ઉશ્કેરતી પડોસણ 'દયાદેવી' છે, જે પોતાની નાકથી ય આગળ વધી ગયેલી ગોળમટોળ અને લાંબી દાઢી માટે કૂખ્યાત હતી.), ભુડો અડવાણી કે ઈંદિરા બંસલ અને ઈંદિરા બિલ્લી કોણ, એ ય ઓળખી કાઢીએ. જોય મુકર્જીની ફિલ્મ 'ફિર વહી દિલ લાયા હૂં'માં જાડીગોળમટોળ અને રાજેન્દ્રનાથની બેવકૂફ માં બનતી એક્ટ્રેસ ઈન્દિરા બંસલ છે, જે આ ફિલ્મમાં છે, તો 'લખનૌ મેં ઐસી કૌન ફિરદૌસ હૈ, જિન્હે હમ નહિ જાનતે...' બોલીને 'જાની' રાજકુમાર ફિલ્મ 'મેરે હુઝુર'માં ફિરદૌસનો ઉલ્લેખ કરે છે, તે ભૂરી આંખોવાળી સેક્સી અભિનેત્રી ઈંદિરા બિલ્લી.

નાના નાના એક્ટરોને ઓળખી કાઢવાનું અમારા વખતમાં ડાબા હાથનો ખેલ હતું, તો સંગીતમાં ય અમારા ખાડીયાની પોળો પાછી પડે નહિ. આટલા ભરચક લાગતા શંકર-જયકિશનના બે ગીતો 'દિલ કે ઝરોખે મેં તુઝકો બિઠાકર...' અને 'આજા, આઈ બહાર દિલ હૈ, બેકરાર ઓ મેરે...'માં ક્યા ક્યા અને કેટલા વાજીંત્રો વાગે છે, એના ઉપર તો શરતો જીતાય. સાધના-રાજેન્દ્ર કુમારની ફિલ્મ 'આરઝુ'માં સંગીત ભલે શંકર-જયકિશનનું હોય, પણ આખી ફિલ્મમાં સંગીત એકલા જયકિશનનું હતું. સિવાય કવ્વાલી, 'જબ ઈશ્ક કહીં હો જાતા હૈ...' કારણ કે, બન્ને વચ્ચે ઝગડો થયો હતો. શંકરે જુદા થઈને ફિલ્મ 'સ્ટ્રીટ-સિંગર' જેવી ફિલ્મમાં 'સૂરજ' નામથી એકલાએ સંગીત આપ્યું હતું કે, ફિલ્મ 'ઠાકૂર જરનૈલસિંઘ'ના લતાના 'સૈંયા સે વાદા થા નાઝૂક ઘડી થી...'ના સંગીતકાર ગણેશ લક્ષ્મીકાંતનો સગો ભાઈ અને ૧૧ ફિલ્મોમાં સંગીત આપ્યું હતું, એવી ય બધાને ખબર. અફ કોર્સ, 'ઠાકૂર...'ના બીજા ગીત 'હમ તેરે બિન જી ના સકેંગે સનમ...' સિવાય બાકીની એકે ય ફિલ્મનું એકે ય ગીત જામ્યું નહોતું.

ટૂંકમાં, ફિલ્મ ગમે તેવી નબળી હોય, પણ એમાં જોવા-સાંભળવા કે જાણવા જેવું કંઈક મજબૂત હોય તો એવી ફિલ્મોને પણ આપણે અહીં પેશ કરીએ છીએ. આમ આપણે ભૂલી ગયા હોઈએ, પણ જોઈએ એટલે યાદ આવે પણ નામ નહિ, તો એવી માહિતી આપવાની ય લહેર આ કોલમમાં આવી જાય છે.

ફિલ્મ 'મૈં સુહાગન હૂં' તો બાય ગૉડ, ન જોશો પણ એના ગીતો ગમે ત્યાંથી ડાઉનલોડ કરી લેજો.

19/02/2014

પ્લાસ્ટરમાં પત્ની

સાબરમતિ નદીના રિવરફ્રન્ટ ઉપર તડકો ખાવા બે ઘડી ઍનાકૉન્ડા આડો પડયો હોય, એમ મારી સગ્ગી વાઇફ પ્લાસ્ટરવાળા પગ સાથે પલંગમાં ઊભી પડી હતી.... પણ એ તો બે ઘડી નહિ.... હવે તો 'હેએએએ...ય' ગઇ ચાર મહિના માટે અંદર... આપણે જામીન પર છુટ્ટાં... ઢીન્કાચીકા, રિન્કાચીકા....!

આ તો મેં વળી ગયા મહિનામાં સારા પૂણ્યો કર્યા હશે, એનું ફળ મને ચાર મહિનાની છુટ્ટી સાથે મળ્યું. (ડૉકટર તો ત્રણ મહિનામાં એને ઊભી કરી આપવાનું કહેતા હતા, પણ ડૉકટર અગાઉ પોલીસખાતામાં સેવાઓ આપતા હતા, એટલે 'થોડામાં' માની ગયા... ભગવાન સહુનો છે, 'ઇ!) કેટલાક નિરાશ ગોરધનોને મારા જેવું-ભલે કામચલાઉ સુખ ન મળે, એમાં તો ભગવાન ઉપરથી ભરોસો ઉઠાડી લે છે. આવું નહિ કરવાનું. મંદિરે રોજ જવાનું. આ જ સબ્જૅક્ટની પ્રાર્થના રોજ કરવાની. 'અશોકભાઇની લાજ રાખી, એમ અમારી ય રાખજો, પ્રભો!' એવું લાંબા શ્વાસ સાથે પ્રાર્થનાઓ કરવાની. શ્રધ્ધા રાખો. ભગવાન કોઇને ભૂખ્યો ઉઠાડતો નથી.

એનો પગ ભાંગવામાં ઘરના અમારા કોઇ ઉપર ડાઉટ ન લાવવો. કહે છે ને કે, અહીંના કર્યા અહીં જ ભોગવવાના છે, એ ધોરણે વહેલી સવારે બાથરૂમના દરવાજામાં એનો એક પગ લૉક થઇ ગયો... (બે પગ લૉક થાય, એવા તો હવે દરવાજાઓ ય ક્યાં આવે છે!) શક્ય છે એ હાથને બદલે પગથી દરવાજો ખોલવા ગઇ હશે. સહનશક્તિ ઓછી એટલે ચીસાચીસ કરી મૂકી. ઘરના અમે સહુ દોડયા. દરમાં ઘુસેલા કાળીનાગની બહાર કેવળ પૂંછડી જ દેખાતી હોય, એમ એના આખા પગનો અડધો ભાગ જ બહાર દેખાતો હતો. ''મને બા'ર કાઢો.... મને બા'ર કાઢો, અસોક... મરી ગઇ છું..'' મને આખી મૅરેજ કરિયરમાં વાઇફનો ફસાયેલો પગ કઢાવવાનો થોડો બી અનુભવ નહિ, એટલે મેં દરવાજાનું હૅન્ડલ હાથમાં પકડી રાખીને એને પગ ઉપર મારો પગ મૂકીને ઉપર ચઢી ગયો. મેં 'કુ.... આમ કરવાથી દરવાજો ખુલી જશે, એને બદલે તો એણે તોતિંગ ચીસ પાડી અને સભ્ય પરિવારોમાં જે બોલી શકાય, એવી તમામ ગાળો દીધી. મહાત્મા ગાંધીએ કીધું હતું કે, કોઇ આપણા જમણા ગાલ પર તમાચો મારે તો ડાબો ગાલ ધરવો, એમ મને થયું કે, મારો બીજો પગ એના પગ ઉપર મૂકી જોઉં... પણ ઘરમાં બીજા તો બુધ્ધિશાળી હોય ને... મારા પુત્રએ કહ્યું, ''નહિ પાપા... એમ કરવાથી મમ્મીને વધારે દુઃખશે.''

મહીંથી ગગનભેદી ચિત્કારો આવે રાખતા હતા. અમે દરવાજો ખોલવાનો ભરચક ટ્રાય કરતા હતા. ટૅકનિકલી, દરવાજો તોડવાનો અને વાઈફનો હૉસ્પિટલનો ખર્ચો લગભગ સરખો આવે એમ હતો, એટલે મન મજબુત રાખીને દરવાજો તોડયો. ઈમરજન્સીમાં હું ખર્ચાની કદી ચિંતા કરતો નથી.

આવી દયાજનક હાલતમાં અમે હિંમત હાર્યા નહિ. એને ઉચકીને પલંગમાં સુવાડવી પડે એમ હતી. ૪-૫ મજૂરો ભેગા થઇને, ચોથા માળે બાલ્કની-માર્ગે દોરડે બાંધલું કબાટ ચઢાવે, એમ અમે વાઇફને પલંગ ઉપર ચઢાવી, ચીસાચીસ તો ભ'ઇ... બહુ થઇ. અમારામાંથી કોકનો ખભો વળી ગયો, કોકના હાથમાં છાલા પડી ગયા, કોકને શ્વાસો ચઢી ગયા. નવાઇઓ બધાને લાગી કે, અમે બધા તૂટી ગયા પણ પપ્પા (એટલે કે, હું) આટલા સ્વસ્થ કેમ છે? પણ મારી બાએ મને શીખવાડયું છે કે, જ્યાં બધા જતા હોય ત્યાં આપણે નહિ જવાનું, એટલે હું શ્રમયજ્ઞામાં જોડાયો નહતો.

ઑર્થોપીડિક ડૉકટર પાસે વાઇફને લઇ જવાના સૂચનો થયા, એટલે લઇ તો જવી જ પડે! કોઇ એ નથી જોતું કે, એમાં ખર્ચો કેટલો રાક્ષસી આવે છે! કાળજે પથ્થર રાખીને અમે એને હૉસ્પિટલ લઇ જવાનું નક્કી કર્યું. ફરી પાછા ત્રણ-ચાર જણાએ એને ઉચકી, પણ દરવાજાની બહાર નીકળતા માથું પહેલું આવે કે પગ, એની ચર્ચાઓ ચાલી. કોક વડિલે કીધું ય ખરૂં કે, માથું કે પગ પહેલું-બીજું કાઢવાની વિધિ કોકને કાઢી જવાના હોય ત્યારે કરાય, આમાં નહિ... તે મેં કીધું કે, '', પતાવો ને જેમ પતતું હોય એમ...!'

પણ આવી રીતે વાઇફો ખસેડવાનો બહોળો અનુભવ તો કોને હોય? અમે ચારેક જણાએ એને આડી સુવડાવીને ઉચકી હતી, એમાં પહેલા એના પગ બહાર કાઢવામાં કોકનો ધક્કો આવ્યો ને કોકનું બૅલેન્સ ન રહ્યું, એમાં વાઇફના બન્ને પગ બારણામાં અથડાયા. આજે બધું તૂટવા બેઠું હતું. નસીબ ખરૂં કે, બારણાને નુકસાન થયું નહોતું, પણ વાઇફે ફરી મોટી ચીસ પાડી...!

અમારી લિફટમાં ચાર મુસાફરોથી વધારે ઍલાઉડ નથી. આનું એકલીનું વજન ત્રણ મુસાફરો જેવું તો અમથું ય થાય છે, એટલે કોકે વળી સૂચન કર્યું કે, 'બેનને લિફ્ટમાં એકલા ઉતારો... આપણે નીચે પહોંચીને જોઇ લઇશું.' બીજો ટેકનિકલ પ્રોબ્લેમ હતો કે, લિફ્ટ અધવચ્ચે જ બંધ થઇ ગઇ તો? આમાં પછી સગાવહાલાઓને વાઇફની ખબર કાઢવા રોજેરોજ તો લિફ્ટની બહાર ન મોકલાય ને! લોકો કેવી કેવી વાતો કરે? એક પડોસી ફાયરબ્રિગેડમાં છે. એમણે ઉપયોગી સૂચન કર્યું કે, ''આમાં તો નીચે ગ્રાઉન્ડ-ફ્લૉર પર દસ-બાર ગાદલાં-બાદલાં પાથરીને અહીં બાલ્કનીમાંથી બેનનો વચ્ચોવચ્ચ ઘા જ કરવાનો હોય... ઈમરજન્સીમાં અમે લોકો આવું જ કરતા હોઇએ છીએ...!''

પણ આવા કામ માટે કોણ પોતાના ગાદલાં ઉધાર આલે?... બધાની બાઓ ખીજાય, કે નહિ?

છેવટે, બહુ સાચવીને-લિફ્ટમાં ડાઘોબાઘો પડે નહિ, એમ વાઇફને નીચે ઉતારી. શિવજીની જટામાં ગંગાજી અવતર્યા હોય એમ ગ્રાઉન્ડ-ફ્લૉર પર તો માણસ ભેગું થઇ ગયું હતું. સાલાઓ જુએ છે તો ય પૂછે છે, ''શું થયું? શું થયું?''

''કંઇ નહિ... આ તો અમે 'બાઇ બાઇ ચાયણી' રમીએ છીએ.'' એવો ગુસ્સો આવી શકતો હતો.. ન આવ્યો! લોકોને પણ થોડુંઘણું મનોરંજન મળે, એમાં ખોટું શું છે?

હૉસ્પિટલના વૉર્ડ-બૉયઝ સાલા ડોબાઓ...! આને સ્ટ્રેચર પર સુવડાવીને ઓપરેશન-થીયેટરમાં લઇ જતા હતા, એ વખતે સાઈડ આપ્યા વગર ડાબી બાજુ ઓપરેશન-થીયેટર તરફ વળ્યા, એમાં બીજા સ્ટ્રેચર પર બીજા કોઇની વાઇફ આવતી હતી. એક પ્રચંડ ધ્વની સાથે બન્ને હેઠીઓ પડી ને એવી પડી કે મને તો અંદાજ જ ન રહ્યો કે, આ બેમાંથી મારા વાળી કઇ? ', માણસ માત્ર, ભૂલને પાત્ર. ઘણી અનુકંપા, વિવેક, વિનય, ચિંતા, કાળજી, સ્માઇલ અને મોટી આશાઓ સાથે હું વાંકો વળીને જેને ઊભી કરવા ગયો, તે કમનસીબે મારા વાળી વાઈફ નહોતી. મારા વાળીએ તો પડયા પડયા ય મને ખખડાવ્યો, ''હવે આંઇ તો હખણા રિયો... હું આંઇ છું, મને ઊભી કરો!'' એ નવાનક્કોર ઉંહકારાઓ સાથે બોલી.

કુદરત પણ કેવી વિચિત્ર ગોઠવણીઓ કરી મૂકે છે.... 'જો યહાં થા વો વહાં ક્યું કર હુઆ...?'

પરમકૃપાળુ પરમેશ્વરની અસીમ અનુકંપાથી ઑપરેશન સફળ થયું. આઇ મીન, ડૉકટર ઓળખીતા નીકળ્યા, એટલે પૈસા જ ન લીધા... આજે આવા ડૉકટરો થાય છે ક્યાં? એક આઘાત જરૂર આપ્યો કે, ''આમને હૉસ્પિટલમાં રાખવાની જરૂર નથી... કાલે રજા આપી દઇશ. એમને ઘેર જ આરામ કરવા દો.' ઇશ્વરમાં ગમ્મે તેટલી શ્રધ્ધા રાખો, આપણા તો ચાર મહિનાના કાર્યક્રમો ચૌપટ થઇ ગયા ને?

મોટા ભાગના ખબરકાઢુઓ પૈકી સ્ત્રીઓ મારી વાઈફને અને પુરૂષો અમારા બાથરૂમના દરવાજાને જોવા આવતા હતા. આશ્ચર્ય બધાને કે, વાઈફો તો અમારી ય રોજ બાથરૂમનો દરવાજો ખોલે છે... અમારાવાળી કોઇ 'દિ ભરાતી નથી.' ઉત્તરમાં હું મૌન રહું, એમાં મને બદનામ કરવામાં આવ્યો કે, ધંધાની સફળતાના રહસ્યો હું કોઇને કહેવા માંગતો નથી.

સિક્સર
- ગુજરાતમાં આટઆટલા ટૉલટૅક્સવાળા પ્રજાને લૂંટે છે ને કોઇ એકનો જીવ બળતો નથી કે વિરોધ થતો નથી.

- બધા રાજ્યો પાસે 'મનસે'ના રાજ ઠાકરે જેવા સિંહો ન હોય ને?

16/02/2014

ઍનકાઉન્ટર: 16-02-2014

* ખોખું તો મગફળીનું આવતું હતું. હવે રૂ.. એક કરોડને ખોખું કહેવાય છે.
- તમારે ત્યાં હોય એટલા મોકલી આપો. મને ખોખાં ભેગા કરવાની હૉબી છે.
(કરીમ સોઢા, સુરેન્દ્રનગર)

* કરોડો લોકો ખાઇ શકે, એટલું અનાજ સડી જાય છે ને આ બાજુ ભૂખમરો !
- દિલ્હીમાં બેઠેલા બસ.. કોઇ ૧૦-૧૫ લોકો એ અનાજ ખાઇ જાય છે. કરોડોના ભાગનું !
(જ્યોતિ જયેશ સંપટ, મુંબઇ)

* 'એક નૂર આદમી, હજાર નૂર કપડા, લાખ નૂર ટાબક- ટીબક, કરોડ નૂર નખરા..' સૂઉં કિયો છો ?
- સની લીયોને તમારી માન્યતા ખોટી પાડી છે.
(યોગેન્દ્ર વી. જોશી, અમદાવાદ)

* કરન્સી નૉટ પર 'અશોક સ્તંભ'ની પ્રતિકૃતિ હોય છે. આપની સફળતા સાથે ચાલુ નાણાંકીય વર્ષને 'અશોક-વર્ષ' તરીકે કેમ ન ઉજવાય ?
- એટલા માટે ન ઉજવાય કે, આપણો અશોક સ્તંભ રાષ્ટ્રની ઓળખ છે અને મને તો મારી સોસાયટીમાં ય કોઇ ઓળખતું નથી.
(વિક્રમ સી.પરીખ, વડોદરા)

* 'ઍનકાઉન્ટર'માં રાજકારણના સવાલોના જવાબો નહિ આપો, તો કૉલમમાં બાકી રહેશે શું ?
- આપણે સહુ લાચાર છીએ નેતાઓ પાસે... પણ એ લોકો અમારાં પત્રકારો અને લેખકોના બ્રેડ-બટર છે.
(રશિદા શબ્બીર તરવાડી, ચલાલા)

* આપની જંગી સફળતા પાછળનું રહસ્ય શું ?
- 'આગળનું' ખબર છે... મારી આગળના હરિફોનો ય આદર કરી શકું છું.
(હરિશ મણીયાર, જેતપુર)

* માતા પોતાના દીકરા માટે રાષ્ટ્રની તિજોરી ખુલ્લી મૂકાવી દેશે.. લ્હાણી જ લ્હાણી ?
- એને માટે અમારી 'નૅટવર્ક' કૉલમમાં વર્ષોથી એક તકીયા-કલામ વપરાય છે.. 'કોના બાપની દિવાળી ?'
(પી.આર.સોનપાલ, ભાવનગર)

* જૈન લઘુમતિ..! સરકાર શું કરવા માંગે છે ?
- એ જ..જે અંગ્રેજ સરકાર કરી ગઇ ! 'ડિવાઇડ ઍન્ડ રૂલ'.. જૈનોને બાકીની કૌમો સાથે લડાવી મારો !
(મયૂરી શાહ, અમદાવાદ)

* મર્યા વગર સ્વર્ગમાં જવાનો કોઇ રસ્તો ખરો ?
- બસ... આ કૉલમ નિયમિત વાંચતા રહો !
(અસગરઅલી નોમાનઅલી, બારીયા)

* થોડા વર્ષોમાં બાકીના તમામ હિંદુઓ લઘુમતિમાં આવી જશે.. પછી ?
- આપણે કોઇ હિંદુ, જૈન કે મુસલમાન ન બનીએ.. ફક્ત ભારતીય બની જઇએ...કોઇ બાપની તાકાત નથી કે, આપણને નીચા દેખાડી શકે !
(ચારૂદત્ત શાહ, પૂણે-મહારાષ્ટ્ર)

* સરકાર હૅલમૅટ પહેરવાનો કાયદો કડક કેમ બનાવતી નથી ?
- હા, પણ ઘરમાં બેઠા તેમ જ બહાર રોડ ઉપર ગયા પછી, વાહન વગર હૅલમૅટ પહેરી રાખવી અઘરી નહિ પડે ?
(બુધ્ધિધન ત્રિવેદી, અમદાવાદ)

* દુનિયાના ક્યા વિસ્તારમાં શાંતિ છે, તો  ત્યાં પહોંચી જઇએ ?
- તમે ત્યારે પહોંચી જાઓ.. હું તો પરણેલો છું. મારે શાંતિ સાથે શું લેવા-દેવા ?
(રમાકાંત પટેલ, વડોદરા)

* અવકાશ (સ્પૅસ)માં હનીમૂન કેવું રહેશે ? કોઇ દરવાજો ખખડાવશે, એવી ચિંતા તો નહિ ?
- ત્યાં દરવાજાની નહિ... પલંગની જરૂર પડશે !
(ડૉ.સનત જાની, ખેડબ્રહ્મા)

* તમે સાહિત્યકાર હોવા છતાં, અન્ય ક્ષેત્રોમાં ય કૌવત બતાવી દીધું છે.. રહસ્ય?
- લક્સ સાબુ.
(નરેન્દ્ર ચૌહાણ, મેહસાણા)

* ભગવાને દરેક માણસને જુદું જુદું બ્લડ-ગ્રૂપ કેમ આપ્યું છે ?
- માણસોનો તો ઝાઝો અનુભવ નથી, પણ કહે છે કે, જાનવરોના ય બ્લડ-ગ્રૂપ જુદા હોય છે !
(મિહિર પી.ત્રિવેદી, ભાવનગર)

* નામ 'બુધવારની બપોરે'ને બદલે 'સવારે' રાખ્યું હોત તો અમારે છાશવારે પંખો ચાલુ કરવો ન પડત ને ?
- સવારે જ રાખવાનું હતું, પણ સવાર-સવારમાં તો બા ખીજાતા'તા...!
(જયંત વી.હાથી, મુંબઇ)


* 'ઍન્કાઉન્ટર'ને ઘણા વર્ષો થઇ ગયા.. હવે નામ બદલીને 'શૂટ ઍટ સાઇટ' રાખો તો ?
- ઘણા નમ્ર માણસ છો તમે... કે, 'અશોક'ને બદલે 'રાહુલ' બદલી નાંખવાનું ના કીધું !!!
(અખિલ બી.મહેતા, અમદાવાદ)

* સ્ત્રી જ સ્ત્રીની દુશ્મન છે, એવું સાંભળ્યું છે, પણ એવું ક્યાંય જોયું નથી..!
- હવે થોડું ધ્યાન પુરૂષો તરફ પણ રાખો, ભ'ઇ !
(ફૈસલ છીપા રેશમવાલા, અમદાવાદ)

* કોક મેળામાં ચોખ્ખા ઘીની નદીને નામે મૂલ્યવાન ઘી વેડફાય છે. સુઉં કિયો છો?
- આ જ તો આપણા દેશની તાસિર છે... ધર્મને નામે જે કાંઇ કરો.. બધું માફ છે !
(સ્વયં મૌલિક જોશી, જૂનાગઢ)

* પાપ કરી લીધા પછી ગંગામાં ડૂબકી મારવાનો અર્થ શું ?
- ભ'ઇ, હું તો ઘેર જ નહાઇ લઉં છું. આપણું નામ ક્યાંય આવવું ન જોઇએ.
(ડી.કે.માંડવીયા, પોરબંદર)

* ચૂંટણીઓ વખતે એસ.ટી. અને પોલીસની બસો નેતાઓની પાછળ પાછળ કેમ હોય છે ?
- 'આશિક કા જનાઝા હૈ, બડી ધૂમ સે નીકલે..!'
(..અને બાબાભ'ઇ, હવે તમે મોટા થયા... તન્ના અભિષેક કે ગાંધી રાહુલ સારૂં ન લાગે)
(અભિષેક તન્ના, રાજકોટ)

* સવાલ પૂછનારના નામની પાછળથી 'ભાઇ' કે 'બેન' કેમ કાઢી નાંખો છો ?
- આ અમારા કાઠીયાવાડનું કલ્ચર છે, જે મને નથી ગમતું.. પોતાના નામની પાછળે ય લોકો 'ભાઇ' લગાડતા હોય છે, 'હું રમેશભાઇ બોલું છું..' અરે ફાટીપડયા... અમારે તને રમેશીયો કહેવો કે માનનીય રમેશભાઇ કહેવું, એ તારા લક્ષણો નક્કી કરશે, તું શેનો સામેથી માન પડાવી જાય ?... પંખો ચાલુ કરો હવે !
(તપસ્યા ધોળકીયા, અમદાવાદ)

* 'બચપન કી મુહબ્બત કો, દિલ સે ન જુદા કરના..'મારે તો છે.. તમારે આવી કોઇ બચપનની મુહબ્બત ખરી ?
- ખોટા વહેમાઓ છો મારી ઉપર... જામનગર સાઇડમાં આપણું કોઇ મૂડીરોકાણ નહિ !
(નલિન હ.ત્રિવેદી, જામનગર)

* ભ્રષ્ટાચાર દૂર કરવા સાઉદી અરેબીયા જેવો કાયદો આપણા દેશમાં કેમ નહિ ?
- તે એમ કહો ને, ભારત દેશમાં તમારે એક પણ માણસ જીવતો જોઇતો નથી..!
(નૈષધ દેરાશ્રી, જામનગર)

* તમે છાંટો-પાણી કરો છો ?
- આ આમંત્રણ છે કે પૂછપરછ ? (ઇંગ્લિશમાં આવું પૂછાય છે..!)
(લલિત ઓઝા, જૂનાગઢ)

* ઘણી સ્ત્રીઓ એમના ગોરધનો માટે આપણને ''તમારા ભાઇ... તમારા ભાઇ'' કીધે રાખે છે, પણ અમારે એમના જેવા ભાઇ નથી જોઇતા.. તો શું કરવું ?
- તૂટી જશો તો ય, તમારા માટે એના વરને એ 'તમારા ભાઇ' નહિ બોલે... પી જાઓ ગુસ્સો !
(અરવિંદ પી.પંડયા, મુંબઇ)

14/02/2014

'ગૃહસ્થી' ('૬૩)

ફિલ્મ : 'ગૃહસ્થી' ('૬૩)
નિર્માતા : જેમિની સ્ટુડિયો- મદ્રાસ
દિગ્દર્શક : કિશોર સાહૂ
સંગીત : રવિ
ગીતો : શકીલ બદાયૂની
રનિંગ ટાઇમ : ૧૭ રીલ્સ
થીયેટર : નૉવૅલ્ટી કે કૃષ્ણ ?
કલાકારો : અશોક કુમાર, રાજશ્રી, મનોજ કુમાર, નિરૂપા રૉય, ઇન્દ્રાણી મુખર્જી, મેહમુદ, સુદેશ કુમાર, વંદના, બિપિન ગુપ્તા, લલિતા પવાર, ઇફ્તેખાર, નિરંજન શર્મા,કન્હૈયાલાલ, અચલા સચદેવ, પુષ્પાવલ્લી, ભારતી માલવણકર, શોભા ખોટે.


ગીતો

૧. પાયલ ખુલ ખુલ જાય રામ મોરી..... આશા- રફી
૨. આજ મિલી એક લડકી, જીસે દેખ તબિયત ફડકી... મુહમ્મદ રફી
૩. જાને તેરી નઝરો ને ક્યા કર દિયા, જબ તુઝે દેખું મોરા... લતા- રફી
૪. જા જા રે જા દીવાને જા, મૈને જો ચાહા તુઝકો... આશા- રફી
૫. જરા દેખ સનમ મેરા જઝબ-એ-દિલ, મુઝે આજ... લતા મંગેશકર
૬. ખિલે હૈ સખી આજ ફૂલવા મન કે, જાઉંગી સસુરાલ... લતા, આશા, ઉષા
૭. જીવન જ્યોત જલે, કોઉ ન જાને, કબ નિકસે દિન... આશા ભોંસલે
૮. વો ઔરત હૈ જો ઇન્સાનો કી ઊંચી શાન કરતી હૈ... મુહમ્મદ રફી
૯. ડિંગ ડૉન્ગ ડિંગ ડાન્ગ ડિંગ લાલા, હો કોઇ દિલ કો... ગીતા દત્ત

'જજ સાહેબ... હું નપુંસક નથી, એની સાબિતી આપવાની હોય તો આ ભરી અદાલતમાં હું આપ નામદારના ટૅબલ પર મારૂં શિષ્ન પછાડીને બતાવી શકું છું...!'

કેવી અભદ્ર ભાષા લાગે છે કે અહી લખતા ય મારે રિસ્ક લેવું પડયું છે, પણ ભરી અદાલતમાં દેશના મોટા વકીલોની હાજરીમાં નામદાર જજ સાહેબને હિંદી ફિલ્મોના એ વખતના ઘણા મોટા સ્ટાર કિશોર સાહૂએ આવી ભાષામાં, પોતાની પત્ની અને નંબર-વન અભિનેત્રી સ્નેહપ્રભા પ્રધાને પતિને નપૂંસક હોવાને કારણે છુટાછેડા આપવાની અદાલતને કરેલી માંગણીના અનુસંધાનમાં આવા ભણેલા ગણેલા અને પ્રતિષ્ઠિત સજ્જને કહેવું પડયું હતું. નવાઇઓ એક પછી એક લાગી શકે છે કે, કિશોર સાહૂના આ જ વિવાદાસ્પદ, ચર્ચાસ્પદ કે ઘૂ્રણાસ્પદ કે બધા સ્પદે-સ્પદ બચાવને અદાલતે મંજૂર રાખીને ચૂકાદો કિશોરની તરફેણમાં આપ્યો હતો.

દેવ આનંદની ફિલ્મ 'ગાઇડ'માં વહિદા રહેમાનનો પતિ બનતો ચરીત્ર અભિનેતા કિશોર સાહૂ '૪૦ના દાયકાથી હિંદી ફિલ્મો માટે બહુ મોટુ નહિ તો બહુ નાનું નામે ય નહિ ! એ કિશોર સાહૂ ઉત્તમ ભલે નહિ, પણ સારો દિગ્દર્શક ઍટ લીસ્ટ જૅમિનીની આ ફિલ્મ પૂરતો તો હતો. ઘણી સુંદર ફિલ્મ બની હતી.

એની પત્ની સ્નેહપ્રભા પ્રધાન પણ કોઇ ઑર્ડિનરી બૅકગ્રાઉન્ડની નહોતી. એ મહારાષ્ટ્રીયન તો હતી જ, પણ ઇંગ્લિશ ઉપરાંત બીજી ત્રણ ભાષાઓ ફ્લ્યુઍન્ટ બોલી શકતી. આપણા ગુજરાતી નિર્માતા- દિગ્દર્શક ચીમનલાલ દેસાઇએ બૉમ્બે ટૉકીઝમાં ઓળખાણ કરાવીને એને ફિલ્મી હીરોઇન બનાવી કિશોર સાહૂ સાથે ફિલ્મ 'પુનર્મિલન'('૪૦)માં. બધાને તો નહિ પણ અફ કૉર્સ, અમારા જેવા બહુ વધુ પડતા જૂની ફિલ્મોમાં ડૂબેલાઓને આ સ્નેહપ્રભાએ આ ફિલ્મમાં ગાયેલું 'નાચો નાચો પ્યારે મન કે મોર..'ગીત યાદ હશે. એક પાર્ટીમાં એ આ ગીત ડાન્સ કરતા કરતા ગાય છે. આ જ ફિલ્મમાં કિશોર અને સ્નેહપ્રભા પ્રેમમાં પડીને લગ્ન કરી બેઠા. લગ્નના એક જ વર્ષમાં ડાયવૉર્સ ભલે આ જ ગ્રાઉન્ડ ઉપર થયા, પણ અદાલતમાં બોલાયેલી પેલી ભાષા છાપાવાળાઓએ અક્ષરસઃ લખી, તેનાથી ખૂબ નારાજ થયેલી સ્નેહપ્રભાએ એને 'ઇરીસ્પૉન્સિબલ જર્નાલિઝમ' તરીકે વખોડી કાઢ્યું હતું.

એક બીજી રસદાર વાત અહી બની. સ્નેહપ્રભા પ્રધાનને મરાઠી ફિલ્મ 'પહિલી મંગલાગૌર'માં હીરોઇન લેવામાં આવી, ત્યારે દેવ આનંદની ફિલ્મ 'હમદોનો' વાળી નંદાના પિતા માસ્ટર વિનાયકની રીક્વૅસ્ટથી દિગ્દર્શક જુન્નરકરે ૧૩- વર્ષની લતા મંગેશકરને પણ ગાયિકા નહિ, અભિનેત્રી તરીકે લીધી. આ ફિલ્મનો હીરો શાહુ મોડક હતો. જેને તમે રાજેન્દ્ર કુમારની ફિલ્મ 'તલાશ'માં મન્ના ડેનું 'તેરે નૈના તલાશ કરે જીસે વો હૈ તુઝ હી મેં કહી દીવાને' ગાતા જોયો છે. પણ આ મરાઠી ફિલ્મની એક ખાસ વાતે ફિલ્મને આખા દેશમાં ધૂમધામ સફળતા સાથે પ્રસિધ્ધ કરી નાંખી, આ ફિલ્મને સૅન્સર બૉર્ડે 'પુખ્ત વયનાઓ માટે જ'નું સર્ટિફિકેટ એટલા માટે આપ્યું હતું કે, ફિલ્મમાં મધુરજની (હનીમૂન)ના દ્રષ્યો વખતે પરદા ઉપર અંધારૂં અને પાછળથી અવાજો રૉમૅન્ટિક ગુસપુસના આવે છે, એ સૅન્સરને ગંદુ લાગ્યું હતું. લોકો બમણા ફૉર્સથી આ ફિલ્મ જોવા ગયા. કૉમેડી એ વાતની થઇ કે, પ્રેક્ષકો સિનેમામાં ફ્લૅશલાઇટો સાથે લઇને જતા, જેથી પરદા પર પેલા દ્રષ્યમાં આવતા 'મજેદાર' અંધારાવાળું દ્રષ્ય ટૉર્ચના પ્રકાશે જોઇ શકાય...! તારી ભલી થાય ચમના... તને બાજુના મકાનમાં ય રહેવા દેવાય એમ નથી ! જીવનના છેલ્લા ૪૦ વર્ષો સ્નેહપ્રભા પ્રધાને પોતાના બીજા પતિ ડૉ.શિરોડકર સાથે સમાજસેવામાં વિતાવ્યા.

તો એ સ્નેહપ્રભા પ્રધાનનો માજી હસબન્ડ કિશોર સાહૂ આ ફિલ્મ 'ગૃહસ્થી'નો દિગ્દર્શક હતો. અમદાવાદમાં આ ફિલ્મ '૬૩-ની સાલમાં આવી હતી. એટલે મને થીયેટર યાદ તો હોય કે, ઘીકાંટાની નૉવૅલ્ટીમાં આવ્યું હતું. છતાં ય મદ્રાસના જૅમિની સ્ટુડિયોની ઑલમોસ્ટ તમામ ફિલ્મો કૃષ્ણ ટૉકીઝમાં જ આવતી હોવાથી હું થોડો તો ડર્યો છું. ટૉકીઝના મામલે ! અશોક કુમાર 'દાદામોની' આજ સુધીના બેશક સર્વોત્તમ ''અક્ટર'' હતા, એની સાબિતી તો એમણે ફિલ્મે ફિલ્મે આપી છે, છતાં ય આ ફિલ્મમાં કેવો પ્રતિભાવંત રોલ એમણે કર્યો છે, વાહ ! એ કરોડપતિ ઇન્ડસ્ટ્રીયાલિસ્ટ છે. નિરૂપા રૉય એમની પત્ની અને સાત દીકરીઓ. એમાંની એક રાજશ્રી (વ્હી. શાંતારામની જયશ્રીથી થયેલી દીકરી) મોટી વંદના, જેને તમે ફિલ્મ 'નવરંગ'માં આશા ભોંસલેના મુજરા ગીત 'આ દિલ સે દિલ મિલા લે, ઇસ દિલ મેં ઘર બસા લે ઓ રસિયા, મન બસીયા, આજા ગલે લગા લે' ગાતા જોઇ છે. ત્યાર પછી રાજેશ ખન્નાના પોતાના દાવા મુજબની એની પહેલી ફિલ્મ 'આખરી ખત'ની હીરોઇન ઇન્દ્રાણી મુકર્જી. ત્રણે પરણાવવા લાયક થઇ ગઇ હોવા છતાં નિરૂપા રૉય હજી બીજા એક બાળકની માં બને છે, પણ હસતા- ગાતા આ સુખી સંસારમાં ૧૩- ૧૪ વર્ષનો એક કિશોર હલચલ મચાવી દે છે કે, એ પણ અશોક કુમારનો જ પુત્ર છે. અશોક સપ્તાહમાં ફક્ત શનિ-રવિ ઘેર આવતો, પણ બાકીના પાંચ દિવસ એ ક્યાં રહે, તેની કોઇને ખબર નહિ, આ આખી વાતનો સસ્પૅન્સ હું ખોલતો એટલા માટે નથી કે, હું તમને બધાને સાગમટે વિનંતિ કરવાનો છું કે, ડીવીડી મંગાવીને આવી ઉત્કૃષ્ઠ ફિલ્મ જોઇ લેજો.

ફિલ્મની નામની હીરોઇન રાજશ્રી છે ને નામનો હીરો મનોજ કુમાર છે. નામના એટલા માટે કે ગીતો કાઢી નાંખો તો બન્નેને ટોટલ ૪-૫ સંવાદો બોલવાના આવ્યા છે. રાજશ્રીનું તો કેવું થયું કે, છેલ્લે છેલ્લે જીતેન્દ્ર સાથે ફિલ્મ 'સુહાગ રાત' પૂરી કરીને સાસરે ગઇ એ ગઇ... પછી આજ સુધી એનો એક ફોટો ય જોવા મળ્યો નથી. આજે એ કેવી લાગતી હશે, હમ કુચ્છ નહિ જાનતે... કોઇ કુચ્છ નહિ જાનતા...!

તે થયું હતું એવું કે, એ ફૂલફટાક હીરોઇન હતી, તે દિવસોમાં મુંબઇમાં તાજમહલ હોટેલ અને સન-ઍન્ડ-સૅન્ડ સિવાય ભાગ્યે જ બીજી કોઇ ફાઇવ-સ્ટાર હૉટેલ હતી. વ્હી.શાંતારામના ઘેર પાણીની તકલીફ હશે. તે રાજશ્રી રોજ સવારે નહાવા સન-અન્ડ-સન્ડ હોટેલના સ્વિમિંગ પૂલમાં જાય, એમાં એક દિવસ એક જર્મન હૅન્ડસમ ધોળીયો ય નહાવા પડયો હતો. તરતા તરતા બન્ને ક્રોસ થયાં એમાં આ ગ્રેગરી ચૅપમૅનનો હાથ ક્યાંક અડી ગયો, એમાં લજ્જાની દેવી ભારતીય નારીથી શરમનો માર્યો જીભડો બહાર નીકળી ગયો. જર્મનીમાં એવો રિવાજ હશે કે, કોઇ સ્ત્રી જીભ બહાર કાઢે, તો એ તમને ચુંબન માટે નોતરૂં આપી રહી છે, એવું સમજવાનું. પેલી એ જ સમજી, ત્યાં સુધીમાં ગ્રૅગરીએ રાજશ્રીને નહાતા નહાતા લાંબુ ચુંબન ખેંચી નાંખ્યું. એમાં પ્રેમ થઇ ગયો ને બે પરણી ગયા. રાજશ્રી કાયમ માટે ઇન્ડિયા છોડી ગઇ.

...પણ કહે છે કે, આ બનાવ પછી મુંબઇ ભરના ભારતીયો રોજ સવારે આ સ્વિમિંગ પૂલમાં નહાવા માટે લાઇનો લગાવતા ને કોણ જીભડો બહાર કાઢે છે, એની લ્હ્યાયમાં ને લ્હ્યાયમાં હાળાઓ નહાયા-ધોયા વગર પાછા આવતા.

અમદાવાદમાં તો જૅમિનીની ફિલ્મો પૂરબહારમાં આદર સાથે જોવાતી. આ સ્ટુડિયોના માલિક એસ.એસ.વાસને નામ જૅમિની એટલા માટે રાખ્યું હતું કે, રૅસના શોખિન વાસનનો પોતાની માલિકીનો એક ઘોડો હતો, જેનું નામ 'જૅમિની' હતું. કેવી સુંદર ફિલ્મો જેમિનીએ આપી હતી ? કલ્પના, ઇન્સાનીયત, પૈગામ, સંસાર, બહોત દિન હુએ, ઘરાના, ઔરત (રાજેશ ખન્નાની ખરી પહેલી ફિલ્મ), તીન બહુરાનીયાં અને વહિદા-રાજેન્દ્રનું શતરંજ, જીંદગી, ઘુંઘટ અને ગૃહસ્થી. ચૅન્નઇમાં અત્યારે જે ફાઇવસ્ટાર 'ધી પાર્ક હૉટેલ' છે, ત્યાં જ એક જમાનામાં જેમિની સ્ટુડિયો હતો.

અમિતાભવાળી રેખાની મમ્મી પુષ્પાવલ્લી પણ આ ફિલ્મમાં એક નાના રોલમાં છે. મનોજ કુમારની માં ના રોલમાં. રેખાના પિતા જેમિની ગણેશનની આ પત્ની પણ એના જમાનાની બહુ નામી હીરોઇન હતી, પણ એક વખત તમારો સમય પૂરો થઇ ગયો, પછી આ ફિલ્મનગરી તમારી સામે ય જોતી નથી. બહુ જૂની ફિલ્મોના જાણકાર વાચકોને આજે ય જબિન જલિલનું નામ યાદ હશે, જેના ઉપર લતાનું 'કૈદ મેં હૈ બુલબુલ સૈયાદ મુસ્કુરાયે...' કે 'તા થૈયા કરતે આના, ઓય જાદુગર મોરે સૈયા' ફરી પાછી હિંદી ફિલ્મોમાં આવી રહી છે- હીરોઇન કે ઍક્ટ્રેસ તરીકે નહિ, પ્રોડયુસર તરીકે, નિશીની જેમ પોતાના પુત્ર દ્વિજને ફિલ્મોમાં ચમકાવવા જબિન જલિલે કમર કસી છે. આજે ય એવી જ સુંદર લાગતી આ હીરોઇનને પણ ફિલ્મોવાળાઓએ હડધૂત કરવામાં બાકી નથી રાખ્યું. એણે પોતે જ એક ઇન્ટરવ્યૂમાં કહ્યું કે, મનોજ કુમાર સાથે ફિલ્મ 'પંચાયત'માં (તા થૈયા કરતે આના..) કામ કર્યું હતું. પણ મનોજ ક્યારેય જબિનનો ઉલ્લેખ કરતો નથી. આમિરખાનનો બહુ કડવો અનુભવ જબિનને થયો. પોતાની ફિલ્મનું બ્રોશર અને આમિરના બાળકો માટે ચોકલૅટ્સ અને મીઠાઇઓ લઇને આમિરખાનના ઘેર ગઇ. એ નહતો, પણ આમિરે એ પછી ફોન કરવાની તસ્દી ય લીધી નથી. સંજય દત્ત એને ગમે છે, એટલે એને મળવા માટે જબિને અનેક ફોન કર્યા, પણ દર વખતે એનો સેક્રેટરી ધરમ ઑબેરૉય ટાળી દેતો કે, સંજયજી બિઝી હૈ. આ લોકોના જનમે ય નહોતા થયા ત્યારે નામવર હીરોઇન રહી ચૂકેલી જબિનને આ લોકોની 'કર્ટસી' ઉપર આશ્ચર્ય થાય છે. ખૂબ પ્રસન્ન ચેહરે વાત કરતી જબિન જલિલ પોતે સૈયદ મુસ્લિમ છે, જ્યારે એનો પતિ અશોક કાક કાશ્મિરી પંડિત છે અને ખૂબ મોટો ઇન્ડસ્ટ્રીયાલિસ્ટ છે.

'ગૃહસ્થી'ના સંગીતમાં બહુ પડવા જેવું નથી. રવિ કાંઇ ઉકાળી શક્યા નથી, પણ મુહમ્મદ રફી સાહેબના ચાહકોએ ન ગૂમાવવા જેવું અને આશા ભોંસલે સાથે ખૂબ અઘરી સરગમ સાથે ગાયેલું, 'પાયલ ખુલ ખુલ જાય મોરી..' આલ્બમમાં ભરી લેવા જેવું છે. વડોદરાના આજીવન રફી પ્રેમી શ્રી.હરેશ જોશીએ રફી સાહેબનું ૩-૪ શાસ્ત્રીય રાગો પર આધારિત ગીત 'દે દે મોરી મુન્દરી કાન...'' મને મોકલાવ્યું છે. ચાહકોએ તાબડતોબ વસાવી લેવા જેવું છે. ફિલ્મનું નામ મને મળ્યું નથી.

ફિલ્મમાં કૉમેડી માટે મેહમુદ અને શોભા ખોટે બન્ને છે, પણ કૉમેડી કઢાવવી, એ તો વાર્તાલેખક અને દિગ્દર્શકનું કામ છે. બન્ને વેડફાઇ ગયા છે. બહુ ઓછાને યાદ હશે કે, એ જમાનાની ફિલ્મોમાં શોભા ખોટે હોય, એટલે એક દ્રષ્ય સાયકલ ચલાવતી દર્શાવવાનું જ. કારણ... શોભા સાયક્લિંગની નૅશનલ ચૅમ્પિયન રહી ચૂકી છે. આપણી શુધ્ધ ગુજરાતી નિરૂપા રૉયે પોતાની મોચી જ્ઞાતિનું નામ ઉજ્જવળ કર્યું છે, પણ એના દીકરાની વહુને અસહ્ય ત્રાસ આપવામાં એનું નામ અખબારોમાં ચઢી ચૂક્યું છે.

ફિલ્મના ટાઇટલ્સમાં લતાના ભાઇ હૃદયનાથ મંગેશકરના પત્ની ભારતી માલવણકરનું નામ છે. ઇન ફૅક્ટ, સિતાર ઉપર પરફૅક્ટ આંગળીઓ ફેરવતી નિરૂપા રૉયની સાથે રાગ સોહિણી પર આધારિત આશા ભોંસલેનું, 'જીવનજ્યોત જલે...' ગાતી અભિનેત્રી દેવિકા છે, જે તેલગુ ફિલ્મોની એ સમયની ખૂબ સેક્સી અભિનેત્રી ગણાતી. અહી એક લોચો તો છે જ. ફિલ્મમાં ભારતી માલવણકર કયો રોલ કરે છે, તેની માહિતી મળતી નથી. તદઉપરાંત, હૃદયનાથના પત્ની ભારતી મરાઠી ચિત્રપટોના જાણિતા કૉમેડિયન દામુઅન્નાના પુત્રી છે, એજ ભારતી માલવણકર આ, એ નક્કી થઇ શકતું નથી. (પુરૂશોત્તમવાળા 'માવલંકર' પાછા જુદા !)

કમનસીબે બૉક્સ ઑફિસ પર આ ફિલ્મ ખાસ કાંઇ તડકો પાડી શકી નહોતી, પણ આપણે જોવાય... ખાસ કરીને અશોક કુમારના બેનમૂન અભિનય માટે !

(સીડી સૌજન્ય : શ્રી ભરત દવે-સુરત)